4 stellingen weerlegd door neuroloog Steven Laureys en doorvoeld door Doreth die blind is
- STILTE LAAT ONS DIEPER NADENKEN, OGEN SLUITEN NIET.
Steven: “Ogen sluiten helpt wel degelijk om dieper na te denken. Denk maar aan creatieve processen of een mentale inspanning, al hangt het natuurlijk altijd af van de persoon en de situatie. Het is trouwens iets wat we allemaal kennen. ’s Avonds in bed sluiten we allemaal onze ogen om tot rust te komen. En net dan merken we dat onze gedachten soms actiever worden, dat we aan vanalles beginnen te denken en de slaap niet kunnen vatten. Heel logisch, want van zodra de visuele prikkels wegvallen, kan je innerlijke stem de bovenhand nemen. Dat kan rust brengen, maar ook onrust veroorzaken. Ogen sluiten helpt dus om tot rust te komen, maar het geeft ook ruimte aan je interne denkwereld. Dat zien we ook in slaaponderzoek: zodra je de ogen sluit en externe prikkels wegvallen, kunnen gedachten de kop opsteken en je uit je slaap houden.”
Doreth: “Ja, ik sluit mijn ogen als ik me wil concentreren of om diep na te denken, ook al maakt het eigenlijk weinig verschil. Maar ik doe het uit gewoonte, zoals vroeger. Want ik heb kunnen zien. Ik wéét hoe de wereld eruitziet, en dat maakt een verschil. Daarom kijk ik ook mensen aan terwijl ik praat — het is een reflex, maar ook een manier om contact te maken. Mensen die nooit hebben kunnen zien, doen dat meestal niet. Zij richten hun oren op het geluid. Zelf volg ik graag de richting van een stem. Blindgeborenen hebben een gave ontwikkeld om hun omgeving in te schatten. Die vaardigheid heb ik niet. Maar ik heb de wereld wel gezien. En als ik daardoor af en toe tegen een paal loop, dan is dat maar zo.” (lacht)
2. ALS IEMAND STERFT, SLUITEN DE OGEN.
Steven: “Het beeld van een dode persoon met gesloten ogen is vooral cultureel doorgegeven. In werkelijkheid, zeker in palliatieve zorg, zien we dat mensen vaak met halfopen ogen overlijden door de ontspanning van de oogspieren. Het sluiten van de ogen gebeurt meestal door iemand anders, uit respect of als onderdeel van een ritueel.”
Doreth: “Verbinding maken is voor mij niet alleen een kwestie van spreken of luisteren, maar ook van lichamelijk contact. Aanraking is een stille vorm van steun. Ze zegt: ‘Ik ben hier. Je bent niet alleen’. Ik voel ook sneller of mijn verhaal bij iemand binnenkomt. Dat voel ik niet altijd aan woorden, maar wél aan een kleine aanraking, aan iemands houding. Een hand op iemands schouder, een lichte aanraking om gerust te stellen: het zijn geen toevallige gebaren, het zijn momenten van nabijheid. Aanraking is praktisch, maar ook emotioneel. Het geeft vertrouwen, veiligheid. Als ik mijn hand ergens neerleg en iemand deinst terug, voel ik meteen: het vertrouwen is er nog niet helemaal. Of de verbinding ontbreekt. Mijn handen zijn trouwens ongelooflijk belangrijk geworden. Wat ik niet kan zien, wil ik aanraken. Als iemand zegt dat iets mooi is, vraag ik: ‘Mag ik het eens zien?’ En dan hou ik mijn handen open om het te kunnen voelen. Ik voel niet oppervlakkig, maar in detail. Vroeger waren mijn handen ook al belangrijk. Ik volgde hotelschool, leerde fijn koken en werken met mijn handen. Later, in de zorgsector, waren ze opnieuw essentieel. Dus het is niet nieuw dat mijn handen veel betekenen – maar nu zijn ze mijn belangrijkste hulpmiddel geworden.”
3. BIJ EEN BIJNA-DOODERVARING ZIEN WE ALTIJD EEN LICHTTUNNEL.
Steven: “Ik sluit het niet uit, maar als wetenschapper moet ik er voorzichtig in zijn. Bij een bijna-doodervaring ligt iemand in een bewusteloze toestand, maar rapporteert die persoon nadien wel intense belevenissen, zoals de lichttunnel, een reeks beelden van zijn of haar leven, of het gevoel dat overleden dierbaren aanwezig zijn. Dat zijn krachtige visuele en emotionele ervaringen, terwijl er nauwelijks normale hersenactiviteit is. Het toont hoe ons brein in staat is om, zelfs zonder externe prikkels, levensechte beelden en gevoelens op te roepen. Het blijft dus een indrukwekkend fenomeen dat de kracht van onze hersenen aantoont. Voor sommigen is dat een bewijs van iets spiritueels, van een bewustzijn buiten het lichaam. Maar het valt natuurlijk moeilijk te bewijzen.”
4. MEDITEREN WORDT OVERAL MET DE OGEN DICHT GEDAAN.
Steven: “In het boeddhisme kun je ook met open ogen mediteren, maar vaak worden de ogen half gesloten om minder visuele prikkels toe te laten. Die innerlijke staat van bewustzijn, van contemplatie of meditatie, kan een belangrijke rol spelen in ons mentaal welzijn. Het loont dus de moeite om die van tijd tot tijd bewust op te zoeken. Het sluiten van de ogen is trouwens niet zomaar iets passiefs, maar kan net een heel bewuste, actieve keuze zijn. Een manier om even stil te staan, om intenser te leven. In een wereld die voortdurend aanstaat – vol licht, beelden en indrukken – is het sluiten van de ogen een eenvoudige maar krachtige manier om naar binnen te keren, tot rust te komen en ruimte te maken voor wat er echt toe doet. Of het nu is om beter te slapen, om creatiever te denken, om emoties te verwerken of om gewoon te genieten van een lied: af en toe je ogen sluiten helpt om in balans te blijven. ‘Less is more’. Door bewust één zintuig – zoals zicht – uit te schakelen, kunnen andere zintuigen of innerlijke processen sterker op de voorgrond treden. In religieuze of spirituele contexten zie je dat mensen hun ogen sluiten tijdens gebed of meditatie. Dat helpt om de aandacht naar binnen te richten en te verdiepen. En dat is iets heel waardevol.”
Doreth: “Schermen, sociale media … ik ben daar niet volledig van afgesloten. Integendeel. Ik gebruik mijn computer en smartphone zelfs vaker dan vroeger. Alles wordt voorgelezen: berichten, nieuws, apps … Net als bij zienden is het soms een soort verslaving. Er zijn zelfs blinden en slechtzienden die voortdurend naar TikTok luisteren. Maar weet je wat ik écht mis? Reclame. Wat voor de meeste mensen irritant is, mis ik juist. Ik eet daardoor vaak eentonig. Ik zie niet wat in promotie staat, of welke seizoensproducten er zijn. Dus koop ik telkens hetzelfde. Geen visuele prikkels die me inspireren of verleiden tot iets nieuws. Mocht ik één uur per maand kunnen zien, dan zou ik alleen maar reclame bekijken. Overal. Gewoon om te zien wat er allemaal bestaat. Alles opnemen, en daarna — zodra ik weer blind ben – het allemaal gaan kopen.” (lacht)
Wie is Steven Laureys
- Steven Laureys is een gerenommeerde neuroloog en neurowetenschapper.
- Hij woont in Canada en is internationaal bekend om zijn onderzoek
- naar bewustzijn en hersenplasticiteit.
- Hij is auteur van ‘Het no-nonsense meditatieboek’ en ‘Bijna dood’.