Een nieuwe relatie aangaan is vaak spannend, boeiend, leuk of opwindend. Maar ook gevoelens van angst, onzekerheid of stress kunnen de kop opsteken. Wanneer je een nieuwe relatie overweegt nadat je partner overleden is, kan dat nog meer complexiteit met zich meebrengen. Er bestaat geen handleiding voor hoe je je moet gedragen na partnerverlies of hoe je een nieuwe verbinding moet aangaan. Er zijn wel fases van rouw en handvaten voor verwerking, maar daarnaast is het een proces van zelf aanvoelen, hulp vragen wanneer dat nodig is, en proberen de juiste keuzes voor jezelf te maken. Liefst zonder al te veel oordelen van buitenaf.
Hoe weet je als weduwe/weduwnaar of je ‘klaar’ bent voor een nieuwe relatie? Laat je je begeleiden en hoe ga je om met meningen uit je omgeving? Hoe respecteer je de overleden partner terwijl je een nieuwe relatie aangaat? Wij kloppen met onze vragen aan bij enkele mensen met expertise en ervaring. Twee weduwes die jong hun partner zijn verloren, een relatiebemiddelingsbureau met speciale focus op partnerverlies en een ouderenpsychologe.
“Je verandert doorheen de jaren. De partner die je nu zoekt, is misschien een heel andere persoon dan je overleden partner” – Michelle
“Veel hangt af van je kijk op je nieuwe levenssituatie. Wil je liefst alleen verderzetten wat je voorheen met je partner hebt beleefd? Of zie je je huidige situatie vooral als een nieuwe levensfase met nieuwe mogelijkheden en nieuwe verbindingen? Beide wegen zijn zinvol en ze kunnen zeker ook met de tijd evolueren”, vertelt Ria Grommen ons, die onder andere doceerde aan het Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen.
We gaan op pad en spreken met Ria en de anderen, die onze blik verruimen en met positieve energie over dit onderwerp spreken. Bij relatiebemiddelingsbureau Partnerselect weet Michelle Splietelhof goed waarover ze het heeft. En ze begint met een duidelijk statement: “Wij zijn geen datingsite. Wij willen verbindingen tot stand brengen tussen mensen. Relatiebemiddeling betekent op zoek gaan naar die verbinding, met persoonlijke begeleiding van ons. Want een echte band tussen mensen gaat om veel meer dan enkele uiterlijke kenmerken en een lijstje met hobby’s.”
Emilie Van Karnebeek en Xandra Niehe weten helaas ook goed waar ze over spreken. Beiden zijn hun man verloren op jonge leeftijd (respectievelijk 42 en 40 jaar) na een slopende ziekte. “Heel je leven staat op losse schroeven. Je moet zoveel regelen. En plots ben je ook alleenstaande moeder. Ik kwam gewoon niet 6 aan rouwen toe.” Ze schreven er samen een boek over en praten met ons over hoe ze naar een nieuwe relatie keken.
LITTEKEN

Wat zoeken mensen meestal in een nieuwe relatie nadat hun partner overleden is?
Michelle: “Wat wij het vaakst horen van mensen die bij ons relatiebemiddelingsbureau aankloppen, is dat ze iemand missen om de leuke en mooie dingen van het leven mee te delen. Ze willen opnieuw thuiskomen en hun ervaringen kunnen uitwisselen. We merken dat mensen op zoek zijn naar emotionele verbinding en daar zit ook intimiteit in verweven. Opnieuw met iemand kunnen knuffelen bijvoorbeeld, daar hebben veel mensen nood aan.”
Xandra: “Die intimiteit, dat is herkenbaar voor mij. Mijn man was jarenlang ernstig ziek, waardoor ik de warmte van aanraking miste, een arm om me heen, een liefdevolle knuffel. Toen ik na zijn overlijden weer begon te daten, ging ik in de eerste plaats daarnaar op zoek. Ik
hoefde nog geen nieuwe partner voor het leven te vinden. Ik wilde gewoon even een ongecompliceerde band met iemand.”
Hoe weet je of je klaar bent voor een relatie?
Michelle: “Er is geen scenario of plan dat je kan volgen om te weten of je die stap kan zetten. Er is geen goed of fout en ieders situatie is verschillend. Het belangrijkste is dat iemand zelf voelt of hij klaar is voor een nieuwe relatie. Nu, dat is niet gemakkelijk hoor, zomaar voelen ‘of je er klaar voor bent’. Plots terug activiteiten samen doen met iemand nieuw, brengt vaak allerlei gevoelens naar boven. Het is echt een proces voor mensen. Trouwens, rouw gaat ook nooit echt weg. Ik vergelijk het wel eens met een litteken: je merkt niet altijd dat het er is, maar het is toch steeds aanwezig. Dat geldt dus ook voor een nieuwe relatie aangaan als weduwe/weduwnaar, want die verleden partner zal er altijd zijn.”
“Wanneer mensen zich aanmelden bij ons, voelen zij zich klaar. Wij gaan vervolgens met hen in gesprek en dan wordt het gewoonlijk wat duidelijker of iemand de stap naar een nieuwe relatie al kan zetten, of niet. Het gebeurt dus ook dat iemand samen met ons een
partner begint te zoeken, maar we in samenspraak moeten beslissen dat het nog niet het juiste moment is voor die persoon. En dan pauzeren we het traject. Soms verwijzen we mensen ook door naar therapie, als we merken dat dat kan helpen.”
“Voor kinderen is het vaak lastig om iemand nieuw in de rol te zien van moeder of vader. Dat kan emotioneel of materieel ingegeven zijn” – Ria
Ria: “Het is goed om te horen dat jullie op die manier te werk gaan. Dat is erg zorgzaam en creëert vertrouwen. Belangrijk om voor ogen te houden, is de verscheidenheid tussen mensen. Iedereen is anders en heeft andere behoeften. En die kunnen doorheen de jaren evolueren.

Voor elk persoon is dit dus een individueel proces…
Emilie: “Ja, dat is enorm belangrijk om te begrijpen. En ik kan niet sterk genoeg benadrukken dat jij als weduwe of weduwnaar de enige bent die daar een mening over mag hebben. Jij moet door het proces navigeren en aanvoelen wat het beste is voor jou. Maar dat begrijpt niet iedereen rondom je. Anderen vormen al snel hun oordeel, daar hebben Xandra en ik ook mee te maken gehad. Ik doe bij deze dan ook een warme oproep aan iedereen om het oordelen achterwege te laten. Het enige wat je als omgeving kan doen, is ondersteunend en begripvol zijn.
Xandra: “Ik werd bijvoorbeeld geconfronteerd met een harde mening van de beste vriend van mijn overleden man. Toen ik weer begon te daten, had hij daar een duidelijk oordeel over. Wij zijn daarna constructief in gesprek gegaan, waaruit bleek dat het bij hem om zijn eigen onderliggende rouw ging. Hij had schrik dat mijn man vergeten zou worden als ik bij iemand anders zou zijn. Dat gesprek was heel
zinvol. Maar ik voel ook nog wel een sterk taboe en stigmatisering rond dit onderwerp.”
KIJKEN EN LUISTEREN
Het oordeel van mensen in de omgeving speelt in de zoektocht naar een nieuwe partner dus een grote rol?
Michelle: “Ja, helaas… We zien dat mensen gemakkelijk met een oordeel klaarstaan over een eventuele nieuwe relatie na een overlijden. Regelmatig horen we van cliënten dat zij hun omgeving niet vertellen dat ze bij ons op gesprek komen, omdat ze beoordeeld worden. Ik vind dat we dringend eens mogen ophouden met overal een mening over te hebben, en die ook ongevraagd te delen. Wie ben jij
als buitenstaander om te bepalen of iemand anders er wel of niet klaar voor is? Laten we elkaar wat ruimte geven.
Ria: “De omgeving kan inderdaad erg radicaal reageren. Soms krijgen mensen te horen: ‘ah je bent eenzaam, zoek dan iemand anders’, alsof het zo simpel is. Of omgekeerd, een nieuwe relatie vinden ze uit den boze. Op dat vlak kan de begeleiding zoals Michelle die
aanbiedt, mensen helpen om daarmee om te gaan. En als omgeving kan je proberen te polsen naar hoe de weduwe/weduwnaar zich voelt, zoals Michelle ook aangeeft. Begin met kijken en luisteren, en niet met adviezen geven en oordelen.”
“Ik heb 7 jaar voor mijn terminaal zieke man gezorgd, ik heb waat je noemt ‘voorrouw’ doorgemaakt. En na zo’n lang ziekbed mis je die affectie wel” – Xandra

Is het dan soms gemakkelijker om je datingleven een tijdje voor jezelf te houden?
Emilie: “Ik heb mijn eerste dates geheim gehouden. Ik had echt geen zin om dat aan de grote klok te hangen. Maar op een gegeven moment kwam dat dan toch naar de oppervlakte, en begonnen mensen in mijn omgeving te oordelen. Daar had ik het heel moeilijk
mee. Daarnaast moet je ook rekening houden met onder andere je schoonouders, voor wie zo’n nieuws over een nieuwe relatie erg lastig kan zijn. En je kinderen natuurlijk, die in dit proces een enorm belangrijke rol spelen.”
Xandra: “Ik heb mijn datingleven ook erg privé gehouden. Ik heb slechts twee of drie dichte vriendinnen in vertrouwen genomen. Enerzijds omdat je niet zit te wachten op die oordelen, anderzijds omdat je zelf eerst nog ruimte en vrijheid nodig hebt om uit te zoeken
wat je wil. Of om te ontdekken waar het naartoe gaat met iemand.”
Ria: “De gevoeligste situatie is meestal die met de kinderen. Dat kan enerzijds uit emotioneel oogpunt zijn. Voor kinderen is het vaak lastig om iemand nieuw in de rol te zien van moeder of vader. En anderzijds uit materiële overwegingen: ‘Gaat die nieuwe partner niet al het geld opmaken?’ Maar in mijn ervaring, wordt er al veel opgelost met goede communicatie en een diplomatische aanpak. Vaak zijn kinderen toch wel blij dat de overgebleven ouder het goed stelt.”
Emilie: “Ik merk bovendien regelmatig dat mensen niet begrijpen dat het ook na al die jaren nog veel pijn kan doen. Ze denken omdat het een tijd geleden is en je een nieuwe partner hebt, dat het overlijden vervolgens verwerkt is. Dat is dus niet zo. Op bepaalde momenten
heb ik het nog steeds erg moeilijk en mis ik mijn man enorm. Nu, die redenering bedoelen mensen meestal niet slecht. Ze willen oprecht dat het goed met je gaat en denken dat het beter is om erover te zwijgen.”
ZOEKTOCHT
Xandra en Emilie, jullie zijn op een bepaald moment ook op zoek gegaan naar een nieuwe partner…
Xandra: “Ja, ik ben online beginnen daten. Ik was op zoek naar die warmte van een arm om me heen, naar gezelschap, naar een soort van probleemloos plezier, zeg maar. Ik heb 7 jaar voor mijn terminaal zieke man gezorgd, dus ik heb wat je noemt ‘voorrouw’ doorgemaakt. En na zo’n lang ziekbed mis je die affectie wel. Daardoor was ik misschien wat eerder toe aan daten. Maar ik was nog niet op zoek naar een nieuwe, vaste relatie.”
Emilie: “Weet je, wanneer je begint te daten, hoeft deze nieuwe persoon niet meteen je volgende levenspartner te worden. Of de vervangende ouder van je kinderen. Ook voor mij was dat echt nog niet aan de orde. Het was al een grote stap om gewoon eens een koffie te gaan drinken met iemand, als date. Ik kan mensen alleen maar aanraden om de tijd, rust en ruimte te nemen om alles te verwerken, als zij dat nodig hebben. Ik heb eens van iemand de uitspraak gehoord: ‘je kan geen huis bouwen op een ruïne’. Dat vond ik erg treffend (glimlacht).” Zo’n twee jaar na het overlijden van Jeroen, is mijn huidige partner op mijn pad gekomen en dat heeft me
veel goeds gebracht.
“Ik heb mijn eerste dates geheim gehouden. Ik had geen zin om dat aan de grote klok te hangen.” – Emilie
Michelle: “Dit illustreert ook weer dat er niet 1 stappenplan bestaat, zoiets als ‘jij bent je partner verloren, na een jaar mag jij opnieuw beginnen daten’. Nee, zo werkt het niet. Die situatie is voor iedereen anders. We zien in dat proces wel vaak dat er een soort van schuldgevoel meespeelt tegenover de overleden partner.”

Hoe speelt dat schuldgevoel een rol?
Ria: “We merken duidelijke verschillen naargelang het soort relatie dat iemand heeft gehad. Wanneer het een erg liefdevolle relatie was, is het afscheid wel enorm pijnlijk en het verdriet heel groot. Maar de verwerking verloopt vaak vlotter dan verwacht. Als wie achterblijft
tevreden en gelukkig kan terugblikken op de afgelopen jaren, komt er een soort van rust en dankbaarheid in het hart ondanks het verdriet. Dat geeft kracht en ook een openheid op een nieuw stukje leven. Wanneer de relatie conflictvol of moeizaam was, blijven vaak negatieve gevoelens zoals bitterheid of wrok achter, waardoor de blik op de toekomst bemoeilijk wordt. We zien dat dit mensen er vaak van weerhoudt om open te staan voor iets nieuws. Het onverwerkte verleden blijft nazinderen.”
Emilie: “Jeroen was erg beschermend in onze relatie. Wij hadden een heel fijn huwelijk. Een paar dagen voordat hij overleed, zei hij tegen mij: ‘Ik hoop dat je liever binnen 4 weken dan binnen 4 maanden een nieuwe relatie hebt. En zeker liever binnen 4 maanden dan binnen 4 jaar.’ Op dat moment vond ik dat ontzettend heftig en kon ik er niet goed op reageren. Daar had ik achteraf spijt van. Maar het overviel me zo hard en ik kon hem enkel antwoorden dat ik daar echt niet aan kon denken. Maar achteraf besefte ik hoe lief het was dat hij dat zei. En het had ook impact. Ik voelde later dat ik vrij was om te doen wat ik wilde. En ik had geen schuldgevoel naar hem toe. Daar ben ik heel dankbaar voor.” Hoe was dat bij jou, Xandra?
Xandra: “Bij mij was het een gelijkaardige situatie. Weert-Jan zei me op zijn sterfbed ‘Ik hoop dat je een heel leuke nieuwe man tegenkomt.’ Ik denk dat hij hem het liefst nog zelf had uitgekozen. (lacht) Ik vind het enorm krachtig van onze partners, en alle anderen die dat voor het overlijden doen, dat zij hun partner dat geluk gunnen. Want het gaat natuurlijk om meer dan enkel een nieuwe partner; die persoon wordt (als er kinderen zijn) ook mogelijk een nieuwe verzorger voor de kinderen. Het lijkt me heel moeilijk om dat ook nog eens te moeten accepteren op je sterfbed. Die nieuwe persoon zal dan in de plaats van de vader of moeder, alle belangrijke momenten van de kinderen meemaken: afstuderen, trouwen, noem maar op.”
Ria: “Dat omschrijft inderdaad mooi hoe er voldoende ruimte was bij jullie om te zijn wie je was in de relatie. En het toont aan dat jullie partners je echt het beste toewensten. Als er voldoende ruimte is voor de ander om te zijn wie hij is, en er echt het beste gewild wordt
voor de ander, zal de achtergebleven partner na het overlijden meestal meer vrede ervaren.
GEEN CONCURRENTIE
Wat is de grootste uitdaging van een nieuwe relatie na partnerverlies?
Ria: “Het is erg belangrijk dat die nieuwe relatie op gezonde fundamenten is gebaseerd. De nieuwe partner mag niet dienen om de oude te vervangen. Het komt helaas voor, en dat is natuurlijk erg menselijk, dat de weduwe/weduwnaar de nieuwe partner in het oude patroon probeert te plaatsen. Die relatie loopt dan gewoonlijk niet goed af.”
Michelle: “Ook wij zien dat zo. Een nieuwe partner zou een aanvulling moeten zijn, geen invulling. Daar besteden wij veel aandacht aan in onze gesprekken met cliënten.”
Xandra: “Daar sluit ik me volledig bij aan. De nieuwe en de overleden partner kunnen naast elkaar bestaan. Weert-Jan is nu 11 jaar geleden overleden en ik denk nog elke dag aan hem. Ik dacht dat dat wel zou wegebben, maar het gebeurt niet. Ik heb moeten
accepteren dat dat normaal is en dat dat mag. Ik hou nog van hem. Maar ik hou ook van mijn huidige partner. Dat zijn twee aparte personen die er naast elkaar mogen zijn. Mijn nieuwe partner vervangt de vorige niet, hij is een andere persoon en wij hebben een
andere relatie.”
“Ik heb geleerd dat de gevoelens voor mijn overleden man naast mijn nieuwe relatie kunnen bestaan. Die relaties concurreren dus niet.” – Emilie
Emilie: “Ja, ik voel precies hetzelfde. Ik mis Jeroen nog heel erg. Ook ik dacht dat dat wel over zou gaan, maar dat is niet het geval. En, het klinkt misschien gek, maar ergens ben ik blij dat ik hem nog mis. Want hij blijft op die manier bij mij en de kinderen. Dat wil ik graag.
Ik heb geleerd dat deze gevoelens naast mijn nieuwe relatie kunnen bestaan. Die relaties concurreren dus niet. Ik heb het geluk dat mijn nieuwe partner dat accepteert en daar heel goed mee omgaat. Dat lijkt me niet altijd even gemakkelijk voor hem. Maar dat gezegd
zijnde, in het begin is het wel allemaal heel verwarrend, hoor (lacht).” Een weduwe/weduwnaar zal misschien automatisch een nieuwe
partner vergelijken met de overleden partner…
Michelle: “Ja, soms wel, maar dat onderzoeken en bespreken we meteen in het begin van het traject met de cliënt. We maken duidelijk dat het onmogelijk is een kopie van de overleden partner te vinden. Want die bestaat niet. Bovendien leggen we de cliënt uit dat wie hij zelf was toen hij met de vorige partner een relatie is aangegaan, niet noodzakelijk dezelfde persoon is als wie hij vandaag is. Dat zien we vaak bij iets oudere mensen terugkomen. Je verandert namelijk doorheen de jaren. Het is daarom erg interessant om samen met mensen vragen als: ‘wie ben ik nu?’ te gaan exploreren. Ook tijdens dit proces spelen jammer genoeg de meningen van mensen in de omgeving mee.”

Is het moeilijk om een balans te vinden tussen het koesteren van herinneringen aan de overleden partner, en het openen van je hart voor nieuwe ervaringen?
Xandra: “Ja, en dat verandert ook doorheen de tijd. Toen ik pas samen was met mijn nieuwe partner, stond er nog een grote foto van Weert-Jan in mijn slaapkamer. Na een tijdje besefte ik dat dat misschien niet meer hoefde. En dat het voor mijn nieuwe partner ook vreemd moest zijn. Maar hij ging er gelukkig erg geduldig mee om.”
Michelle: “Ook op dat vlak is de situatie voor iedereen anders. Ik heb bijvoorbeeld een cliënt, weduwnaar, die een relatie is aangegaan met een weduwe. In hun nieuwe huis hebben ze een fysiek plekje gecreëerd waar ze hun overleden partners samen eren. Foto’s, een kaarsje … Ieder vult dit natuurlijk op zijn eigen manier in. Respect hebben voor elkaar en het bespreekbaar maken zijn hier essentieel.”
HOUVAST

Helpt lotgenotencontact tijdens dit proces van rouw en nieuwe liefde?
Xandra: “Toen ik plots bij Emilie terecht kon met al mijn vragen en onzekerheden, dacht ik ‘Wat doen mensen die geen Emilie hebben?’
(lacht) Het antwoord is dus volmondig ja, wij hadden enorm veel steun aan elkaar, en dat is uitgegroeid tot een diepe vriendschap. We hebben elkaar net na de overlijdens van onze mannen leren kennen via een gemeenschappelijke vriendin. Het klikte meteen. Weet je, de beste persoon om mee te praten tijdens zo’n proces, blijft nog steeds iemand die hetzelfde meemaakt als jij. Tijdens onze verwerkingsprocessen hebben we besloten een boek te schrijven. De aanleiding daarvoor was een televisieshow waarvoor ik uitgenodigd was om over verlies te praten. Tijdens dat interview werd me gevraagd: ‘Hoe lang ben je van plan om in de rouw te blijven?’ Ik vond dat een heel vreemde vraag. Maar daarnaast kwam ik vooral tot het besef dat ik zo hard bezig was met alles te regelen, dat ik helemaal niet toekwam aan rouwen. Ik wist echter niet hoe ik dat moest aanpakken en bedacht me dat anderen misschien in dezelfde situatie verkeren. Daarom vonden Emilie en ik het nuttig om mensen door middel van een boek de hand te reiken. Om hen te begeleiden zodat ze misschien eerder kunnen rouwen en niet enkel bezig zijn met alles wat ze moeten regelen.”
Emilie: “Ons boek heet ‘Het overlijden overleven’. Het samen praten en schrijven maakte ook deel uit van onze verwerking. We hebben
heel veel gehuild én gelachen. Het boek is een handleiding voor alles wat je moet regelen voor en na het overlijden van je partner zodat je
de rust en ruimte creëert om te rouwen. Het is geen handleiding om je verdriet te verwerken, maar wel een waardevol en praktisch houvast in een moeilijke en verwarrende periode.”