Bloemen zijn als mensen
De onverbloemde waarheid over bloemen
Redactie: Veerle Frissen & Nikkie Steyaert, fotografie: Veerle Frissen, illustraties: Jordy Frissen
Vind je niet de juiste woorden? Zeg het dan met bloemen! Dat je iemand graag ziet, dat je het huis gezellig wil maken, dat je verdriet hebt of dat je iemand dankbaar bent. Bloemen werken immers verbindend. Meer zelfs, we worden er gelukkiger, rustiger en stiller van.
Uit onderzoek aan de Universiteit van Wageningen blijkt bijvoorbeeld dat mensen die eten in de aanwezigheid van bloemen zich opgewekter voelen. Het boeketje bloemen verlaagt ons stressniveau, de geur geeft ons een goed humeur en vermindert onze angsten. Uitbundige kleuren maken ons blijer, zachte kleuren rustiger en geconcentreerder. Floristen Moniek Vanden Berghe en Zakiya zijn even enthousiast over de energie van bloemen. “Ik laat bloemen staan totdat ze helemaal op zijn, omdat alle stadia mooi zijn. Verwelkte bloemen horen nu eenmaal bij het leven, net zoals de dood bij het leven hoort.” Waar wacht je nog op? Haal meteen een stevige bos bloemen en schenk ze weg of zet ze in je eigen huis, maar lees eerst alles over hun verstillende en verbindende kracht aan de hand van 10 fleurige stellingen!
Bloemen verstillen en verbinden V
“Wat zou een mensheid zijn die geen bloemen kende?” – Maurice Maeterlinck, dichter en toneelauteur
Uiteraard is deze eerste stelling correct, anders hadden we dit thema niet belicht in dit magazine. Maar ook bloemisten Moniek en Zakiya zijn het er roerend mee eens. “Een interieur kan helemaal heropleven als je er bloemen aan toevoegt”, vertelt Moniek. “Ook de geur van bloemen is zeer belangrijk en maakt deel uit van de ervaring. Tegenwoordig zijn bloemen en planten weer in. Een goede evolutie vind ik. Het maakt je huis anders. Je wordt er rustig van. Bloemen zijn ook soms een manier om een ruzie bij te leggen of iets goed te maken.”
Zakiya: “Steeds vaker komen klanten een boeketje halen voor zichzelf, omdat bloemen hen een goed en rustig gevoel geven. Bloemen voegen extra waarde toe aan een ruimte en je kan er in stilte van genieten. Wanneer je een boeket schenkt aan een ander, is dit altijd met goede intenties. De positieve energie van bloemen verbindt mensen.
De tulp is de perfecte bloem X
“Geluk: de kunst om een boeketje te maken met bloemen uit je omgeving” – Jean Luc Godard, Frans filmregisseur
Moniek: “De ideale bloem samenstellen? Dat kan ik niet. Het is de natuur die bloemen samenstelt, wij kunnen er hoogstens eentje kiezen. De natuur maakt bloemen die ik nooit zou kunnen overtreffen qua schoonheid. Persoonlijk hou ik erg veel van seizoensbloemen. Omdat ze maar een korte periode beschikbaar zijn, hebben ze voor mij extra veel waarde. Ik denk dan aan tulpen of Fritillaria, een geslacht uit de leliefamilie. Rozen zijn zeer dankbare bloemen in een florale creatie door hun kleurenpallet. Ook haagwinde (vaste tuinplant met ondergrondse wortelstokken en witte bloemen, vaak beschouwd als onkruid, nvdr.) behoort tot mijn favorieten. Ik hou van het wilde, oncontroleerbare van de natuur. Extraatjes die ik vind in de eigen tuin, maken het voor mij vaak af.”
Zakiya: “Bloemen zijn als mensen, ze lijken op elkaar maar zijn toch verschillend. Elke bloem heeft zijn charme en is uniek. Je vindt nooit twee identieke bloemen, dat vind ik ontzettend boeiend. Ik geloof ook dat elke bloem zijn eigen karakter heeft en nooit meteen alles prijsgeeft. Hoe beter je kijkt, hoe meer je te zien krijgt. Mijn favoriete bloem, de pioenroos, gaat heel langzaam open. Het duurt wel 14 dagen voor ze toont wie ze is. Dat vind ik nu eens fascinerend.”
Bloemen verhogen het gevoel van medeleven “Met vrijheid, boeken, bloemen en de maan, wie kan niet gelukkig zijn?” – Oscar Wilde, Iers auteur V
Moniek: “In mijn huis omring ik mezelf met bloemen en kamerplanten. Ik ben blij met alle soorten bloemen, zelfs een eenvoudig boeketje verzorg ik met aandacht. Mensen aarzelen soms om me bloemen te schenken, maar bijvoorbeeld een eenvoudige, dikke bos tulpen is al heel erg welkom.”
Zakiya: “Bloemen maken gelukkig. Ik heb nog nooit iemand ontmoet die niet blij was met een boeketje bloemen. De kleuren, de geuren, de vormen, … er is zoveel om van te genieten. Bloemen doen glimlachen, telkens weer. Ze verbinden mensen.
Iedereen kan bloemen schikken X
“Een Japanse vrouw zal haar man nooit boos tegenspreken. Zij schikt de bloemen anders in de vaas” – Marshall McLuhan, Canadees communicatietheoreticus
Moniek: “Het mooi schikken van bloemen is enorm belangrijk en een kunst die je pas na veel oefenen onder de knie hebt. Het vergt concentratie en een zekere mate van verstilling. De meeste floristen doen er jaren over om het vak te leren en volgen geregeld extra opleidingen. Initiatieven zoals ‘Bloomon’ vind ik tegelijkertijd een vloek en een zegen. Aan de ene kant is het fijn dat er opnieuw meer aandacht is voor bloemen en dat mensen de waarde van bloemen herwaarderen. Aan de andere kant vind ik dat de boeketten die ze aanbieden vaak een samenraapsel zijn van willekeurige bloemen zonder echte vormgeving.”
Zakiya: “Een bloem heeft zoveel facetten, het is een kunst om die allemaal te zien en ze ook optimaal te benutten. Dat vergt de nodige ervaring en opleiding. Ik steek een groot stuk van mijn persoonlijkheid in mijn werk, wat zich uit in speelse en wilde boeketten. Voor mij liever niet te gelakt. Mijn klanten weten dat en speciaal daarvoor. Ze geven mij bijna altijd carte blanche, net omdat ze erop vertrouwen dat ik mijn vak ken.”
Bloemen zijn voor vrouwen X
“Bloemen laten een deel van hun geur aan de hand van degene die ze schenkt” – Chinees spreekwoord
Moniek: “Mensen geven minder en minder bloemen als cadeau. Terwijl het net het ideale geschenk is! Ze passen bij elke gelegenheid. Je kan er werkelijk niets mis mee doen. Een boeketje bloemen schenken zie ik als een mooi gebaar. Toch zijn jonge mensen er wat terughoudender in geworden. Op feestjes wordt er vaker een fles wijn meegenomen dan een mooi boeket. Een vers boeketje vergt natuurlijk wel wat aandacht. Hoelang je een boeket fris kan houden, hangt sterk af van de kwaliteit en de soort bloemen, maar vooral van de verzorging. Zon, tocht en warmtebronnen verkorten het vaasleven.”
Vrouwen krijgen gemiddeld 2 keer per jaar bloemen. Zijn we minder geneigd om een boeketje te geven aan mannen? Moniek: “Ik werk al 30 jaar voor een bedrijf dat bloemen geeft aan wie ziek is, ongeacht of het een man of een vrouw is. Een mooi gebaar!” Ward, Monieks’ man voegt eraan toe: “Van bloemen word je niet dik, geef mij maar een boeketje bloemen in plaats van pralines. Na een tijdje kan je de bloemen weg doen. Niet zo met geschenken die je niet mooi vindt.”
Zakiya: “Ik krijg veel mannen over de vloer die op zoek zijn naar een boeketje om hun kantoorruimte op te fleuren. Ook op Vaderdag komen er veel vrouwen of kinderen langs die op zoek zijn naar een bloemetje voor de papa. Bloemen zijn voor vrouwen? Nee, die trend is voorbij.”
Elke bloem heeft een symbolische betekenis X
“Iedereen wil de schilderkunst begrijpen! Waarom ook niet het gezang van de vogels? Waarom houden wij van bloemen, de nacht, al wat ons omringt zonder te vragen wat het betekent?” – Pablo Picasso, kunstschilder
Moniek: “Veel symboliek over kleuren en bepaalde bloemen is historisch gegroeid. Ik vind het belangrijker dat de betekenis van de persoon zelf komt. Als iemand sterft die altijd in zijn moestuin heeft gewerkt, probeer ik iets in die sfeer te maken; met kleine vruchtjes en groenten of typische, nostalgische tuinbloemen zoals dahlia’s. Voor iemand met een verfijnde smaak werk ik vaak met aronskelken. Alles hangt af van de gevoeligheden van de overleden geliefde én van de mensen die achterblijven. Persoonlijk geloof ik dus niet echt in de symbolische betekenis van bloemen.
Bij het samenstellen van een bruidsboeket vraag ik eerst naar de lievelingsbloemen van de bruid. Dan kijk ik naar de jurk en doe suggesties op basis van de vorm. Tegenwoordig wordt er veel naar Instagram-hippe bloemen gevraagd als pluimspiraea (Astilbe), een plant oorspronkelijk afkomstig uit Japan met pluimvormige bloeiwijze, en wasbloemen (Chamelaucium), een struik uit zuid-west-Australië (Die bloemen werden ook gebruikt voor het bruidsboeket van Megan Markle, nvdr.). Vroeger was er meer vertrouwen in de kunde, het inzicht en de goede smaak van de florist. Pinterest en Instagram maken het soms moeilijk om zelf inspirerende suggesties te doen.”
Zakiya: “Ik hecht ook niet veel waarde aan de symbolische betekenis van bloemen. Symboliek is trouwens ook heel cultureel bepaald. Wij durven wel eens cactussen cadeau doen, zoiets vermijd je in Japan beter. Ook kleuren hebben andere betekenissen in verschillende culturen. Ik hou wel rekening met de gelegenheid of de reden waarom een bloemetje wordt gegeven. Als het een boeketje is voor een geboorte, dan kijk ik bijvoorbeeld naar het geslacht. Is het een jongetje, dan werk ik met blauwe tinten. Voor een meisje grijp ik sneller naar roosjes en kies ik meer voor een ‘meisjesachtig’ boeket.”
Chrysanten horen op een kerkhof X
“Een cynicus is iemand die – als hij bloemen ruikt – om zich heen kijkt om te zien waar de kist staat” – Wiet van Broeckhoven, Belgisch politicus
Bloemen zijn vergankelijk en werden in het verleden steeds geassocieerd met de dood. Dat komt vaak terug in de schilderkunst van de 18e eeuw, met talloze stillevens van bloemstukken. Toch heerst er ook schoonheid in het vergaan van bloemen, vindt Moniek: “Ik laat bloemen staan totdat ze helemaal op zijn, omdat alle stadia mooi zijn. Verwelkte bloemen horen bij het leven, net zoals de dood bij het leven hoort.”
Op Belgische kerkhoven zien we vaak chrysanten verschijnen in de periode van Allerheiligen en Allerzielen. In grote delen van Azië staat de chrysant echter symbool voor een lang en gelukkig leven en in Japan is het zelfs de nationale bloem. Moniek: “In principe kunnen alle bloemen in een rouwstuk. Vroeger was er gewoon weinig keuze in snijbloemen in de koudere maanden. Chrysantenkwekers zijn daar op gesprongen en zorgden voor een chrysantensoort die zeer lang houdbaar is, ideaal om op graven te zetten. En wanneer je pakweg 30 jaar geleden nog mooie, witte bolchrysanten zag verschijnen op graven, zijn die nu vrijwel volledig vervangen door een kakafonie aan felgekleurde exemplaren. Het gevolg is dat mensen liefst geen chrysanten meer willen in een boeket, terwijl er toch erg mooie varianten bestaan, denk maar aan de Santini-chrysant, een kleinbloemige soort.”
Bloemen verschaffen troost en liefde V
“Bloemen geef je niet met je handen, maar met je hart” – Phil Bosmans, pater en schrijver
Moniek: “Sommige mensen onthouden heel goed welke bloemen je gebruikt hebt in het grafstuk van hun dierbare of in hun bruidsboeket. Het is de herinnering aan die bloemen die belangrijk en blijvend is. Volgens mij hebben bloemen een bepaalde energie, ze leggen een moment vast, dragen een boodschap over. Een troostend bloemstuk maken vind ik mijn zinvolste werk. Wanneer ik een rouwdienst bijvoorbeeld mooi versier met bloemen, komen mensen achteraf zeggen hoe rustig ze ervan zijn geworden. Bloemen hebben bij een begrafenis een verstillend en helend effect.”
Zakiya: “Ik vind dat je overledenen moet vieren, ze hebben geleefd. Bloemen mogen dat gerust uitstralen. Ik ben geen fan van de trieste, strakke rouwkransen. Ik hou wel rekening met de leeftijd en de persoonlijkheid van de overledene. Iemand van 90 jaar heeft een mooi leven gehad, ik zal voor hen ook sneller voor witte bloemen kiezen. Maar bij jonge mensen probeer ik toch kleur in de kransen te steken. Het leven is hen te snel ontnomen, ik wil hen met fleurige bloemen een stukje leven teruggeven. Ik merk dat de omgeving daar ook vaak zo over denkt. Zo heb ik eens de bloemen verzorgd op de begrafenis van een jong meisje. Haar ouders wilden kleur en speelsheid, wat paste bij haar persoonlijkheid.”
Bloementeelt is ecologisch X
“Ook tussen de mooiste bloemen groeien brandnetels” – oorsprong onbekend
Moniek: “Ik bestel bij Belgische groothandelaars. Veel bloemen komen uit Nederland. Het is waar dat de bloementeelt momenteel nog een grote inspanning van het klimaat vraagt, ook al komt daar verbetering in. Ik vind het bijvoorbeeld jammer dat alles zoveel in plastic verpakt is. Grote bloemenkwekerijen doen steeds meer inspanning om water te hergebruiken en pesticiden te beperken of te vervangen door een milieuvriendelijk bioschuim dat snel afbreekt. Hoe korter de keten, hoe beter, maar het vergt een groot engagement. Er zijn initiatieven die ik toejuich zoals ‘Blomster’ en ‘Velofleurs’. De eco-bloemen worden in België gekweekt en geleverd aan huis per fiets.”
Zakiya: “Ik ben op zich wel fan van bio, maar in mijn winkel gebruik ik geen biologische bloemen. Alles is ingevoerd uit andere landen. Dat maakt het assortiment dat ik aanbied best anders dan dat van de gemiddelde bloemist. Die reacties hoor ik ook wel vaker bij klanten, ze vinden het leuk dat het eens iets anders is dan de standaard roos.”
Bloemen laten je hart letterlijk sneller slaan V
Moniek: “Het zien van een florale creatie kan een sterke, emotionele reactie uitlokken. In de kunstwereld bestaat er zoiets als het Stendhalsyndroom. Mensen kunnen zo aangegrepen zijn door een kunstwerk dat ze helemaal overrompeld worden. Dat uit zich in een versnelde hartslag, duizeligheid en verwarring. Kijken naar bloemen kan een gelijkaardig effect hebben. Een heel mooi, op maat gemaakt bruidsboeket kan blijven bestaan in de gedachten van de bruid. Ik vind het dus geen probleem dat mijn product niet zo lang blijft. Bloemen zijn zo fragiel omdat ze niet eeuwig zijn, zoals het leven zelf.”
Welk effect hebben bloemen nu echt?
Nancy Etcoff, professor in de klinische psychologie aan Harvard University deed onderzoek naar hoe bloemen in huis je humeur kunnen beïnvloeden. Ze concludeerde dat de proefpersonen met een boeketje bloemen op tafel binnen een week al meer medeleven voelden met anderen. Ook toonde de studie aan dat de aanwezigheid van bloemen onze gemoedstoestand positief kan beïnvloeden en dat dit effect voor de rest van de dag blijft aanhouden. Bloemen minimaliseren namelijk gevoelens van angst en stress.
Wanneer ontstond de kunst van het bloemschikken?
Bloemschikken heeft een lange geschiedenis. Al in het oude Egypte werden er boeketten in vazen gezet. De eerste afbeeldingen dateren van 2.500 jaar voor Christus. Bloemen die frequent gebruikt werden, waren de (heilige) lotus, palmen, irissen, anemonen, narcissen en allerhande kruiden.
Japan kent zijn eigen, eeuwenoude manier van minimalistische bloemschikkunst, Ikebana. De kenmerken zijn eenvoud en lineariteit en hadden later ook een enorme invloed op de Westerse cultuur. Ikebana kenmerkt zich door reflectie en aandacht. Het is een spirituele bezigheid die tijd vergt.
Ook in China is bloemschikken een echte kunstvorm die uitgaat van het principe dat alle leven heilig is, inclusief het leven van planten. Snijbloemen worden spaarzaam gebruikt en zorgvuldig geschikt. De kunstvorm kwam via Boeddhistische monniken naar China en Japan. Bloemen zijn voor Boeddhisten een traditioneel ritueel offer.
De symboliek van bloemen kan men terugvinden in vele culturen en betekenissen verschillen van land tot land. In China symboliseren bepaalde bloemen bijvoorbeeld de 4 seizoenen. Witte pruimenbloesems staan voor de winter, perzik en kersenbloesems voor de lente, lotusbloemen voor de zomer en chrysanten voor de herfst.
In Europa waren bloemstukken vooral populair in 18e -eeuwse aristocratische families. Ook kwamen ze veelvuldig voor in schilderijen van Nederlandse en Belgische kunstenaars.
10 typische bloemen en hun mythische betekenis
Roos: liefde en dood. In de oudheid werd de roos geassocieerd met de godin Venus. Venus werd geboren uit het schuim van de zee. Waar ze aan land ging, ontstond een doornig bosje. Het werd besprenkeld met de nectar van de goden en daaruit groeiden witte rozen. In het oude Rome waren rozen verbonden met de dodencultus, in het Christendom maakte men de associatie met de marteldood (doornenkroon). De maagd Maria werd dan weer geassocieerd met rozen zonder doornen, omdat ze niet was aangetast door de erfzonde.
Tulp: liefde en ijdelheid. Volgens een oud-Perzische legende ontstond de tulp uit het bloed en de tranen van een meisje dat naar haar geliefde zocht, maar verdwaalde in de woestijn.
Hyacint: voorzichtigheid en wijsheid. Volgens Ovidius werd Hyacinthus per ongeluk vermoord door Apollo. Zijn bloed veranderde in een purperen hyacint. De hyacint wordt soms ook gezien als een attribuut van Jezus Christus.
Narcis: eigenliefde en egoïsme. Narcissus werd als 16-jarige verliefd op zijn eigen spiegelbeeld en viel in het water toen hij zijn geliefde probeerde te bereiken. Op die plaats ontsproot er een gele bloem.
Lelie-van-Dalen: zuiverheid en nederigheid. Lelies-van-Dalen (of meiklokjes) zijn nederige bloemen omdat ze met hun kopjes omlaag staan, zoals in een buiging. Ze staan ook voor de puurheid van de Maagd Maria omwille van hun witte kleur en lekkere geur.
Iris: brenger van boodschappen, attribuut van Maria. Iris betekent regenboog. De Griekse godin Iris is de boodschapper van Juno, die de afstand tussen hemel en aarde overbrugt. In het Christendom staat de Iris vanwege haar vorm symbool voor het zwaard dat door Maria’s ziel gaat als haar zoon sterft aan het kruis.
Zonnebloem: toewijding en overgave. Clytia werd als jong meisje door zonnegod Apollo bemind. Al gauw werd hij echter verliefd op een ander, waardoor Clytia door liefdesverdriet werd verteerd. Ze veranderde in een bloem die altijd naar de zon is gekeerd.
Anjer: huwelijk en verloving, passie van Christus. Dianthus, de Latijnse naam voor de anjer, is afgeleid van het Grieks en betekent goddelijke bloem. Hij kan verwijzen naar Christus zelf, maar ook naar zijn passie. Vanwege de vorm van de vruchten wordt de anjer in het Italiaans ook wel ‘chiodino’, of ‘kleine spijker’, genoemd. Zo werd de bloem in verband gebracht met Jezus die stierf aan het Kruis. Volgens een Noord-Europese traditie moet een bruid een anjer verbergen in haar trouwkledij. De bruidegom moet die vinden.
Vergeet-me-nietje: romantiek en tragiek. De mythe gaat als volgt: in de middeleeuwen wandelde een ridder met zijn geliefde langs een rivier. Bij het plukken van een bosje bloemen viel hij door het gewicht van zijn harnas in het water. Vlak voor hij verdronk, kon hij het bosje nog naar zijn geliefde gooien en riep hij: ‘vergeet-me-niet’. Het bloempje werd vaak gedragen door vrouwen als teken van trouw en eeuwige liefde.
Orchidee: vruchtbaarheid en schoonheid. In het oude Griekenland geloofde men dat als een man een grote knol van een orchidee at, hij een jongen zou verwekken. Dat is geen toeval, want de orchideeënknol lijkt op een teelbal en daaraan ontleende de orchidee eveneens haar naam.
Wie is Moniek Vanden Berghe?
- Moniek werkte een tijdje als grafisch vormgever, maar schakelde met de komst van computerwerk over naar de ambachtelijke kunsten: beeldhouwkunst, schilderkunst, keramiek,… en uiteindelijk de bloemschikkunst.
- “Toen ik bij exposities steeds lelijk geschikte boeketjes kreeg, dacht ik: ‘dit kan ik zelf beter’.”
- Moniek geeft als meesterflorist les in binnen-en buitenland, ook is ze medewerker van Fleur Créatif magazine.
- Ze werkt voor klanten uit de beroepswereld en particulieren. Via haar boekenreeks ‘Flowers in Love’ over bruidsboeketten verwierf ze wereldwijde bekendheid.
Wie is Zakiya?
- Zakiya is trotse moeder van 3 kinderen en eigenaar van bloemenwinkel FLVVR in Gent.
- Ze houdt van reizen, het ontdekken van nieuwe kruiden en waterpret.
- Bloemen zijn voor haar een passie: ze werkt al meer dan 10 jaar in de bloemensector.
Sabine Saelen (36 jaar) kocht 3 weken geleden voor het laatst bloemen voor vrienden, als bedanking voor een lekkere zondagse brunch. Haar favoriete bloemen zijn pioenen. Gemiddeld koopt ze 6 boeketjes per jaar en bloemen staan voor haar centraal als ‘kleur’.
David Peeters (31 jaar) kocht 3 weken geleden voor het laatst bloemen om in zijn woonkamer te zetten. Vroeger kocht hij zelfs bloemen voor op zijn kot. Hij heeft ze altijd in huis. Zijn favoriete bloemen zijn pioenen of rozen (maar geen witte of rode). Hij koopt gemiddeld 12 boeketjes per jaar en bloemen betekenen ‘licht en warmte’ voor hem.
Kathleen Leerg (62 jaar) kocht vorige week voor het laatst bloemen voor haarzelf om in het midden van de tafel te zetten, zodat iedereen ze kan zien. Ze heeft geen favoriete bloem, ze houdt van elke bloem die iets in haar teweegbrengt. Ze koopt gemiddeld 40 boeketjes per jaar en bloemen betekenen voor haar ‘natuur’.
