Het ABC van thee

Een kopje thee, your cup of tea? Thee heeft een rijke geschiedenis en wordt gedronken over de hele wereld. Maar wat is thee en waar komt het vandaan? En waarom drinken mensen het zo graag, samen en alleen? Theesommelier Ann Vansteenkiste doet haar theeboekje open. Voor een keertje niet van A tot Z, maar van A tot T. “Een theebeleving is meer dan het drinken van een lekker kopje. Het gaat ook over eenvoud, verbinding, bewustzijn en innerlijke rust.”

Redactie: Nikkie Steyaert, fotografie: Sophie Callewaert

A – Alert

Volgens Ann kan de beleving van thee een heel bewust moment zijn dat je tegelijkertijd verstilling brengt. “Kijken naar het water, horen hoe het opwarmt, zien hoe de kleur van de thee zich verspreidt, de theestraal die uit de theepot komt … Het is een heel meditatief proces. Veel mensen zien mediteren als iets dat moet gebeuren ergens op een verlaten eiland of midden in een bos, zittend op een matje, in alle stilte. Maar tot rust komen is meer dan dat. Je kan thee niet altijd drinken ergens op je eentje in de velden. Soms is het een kopje tussen je huilende baby en taterende kleuter door. Het is de kunst om stilte te vinden in de actie, midden in het lawaai rondom je. Voor mij is verstilling dan ook een actieve staat van zijn: bewust en alert aanwezig zijn in het hier en nu. Een kopje thee kan je daarbij helpen.”

B – Boeiend

Thee is rijk in al zijn variatie. Smaken, geuren, infusies of gefermenteerd. “Het is een heerlijk product om mee te experimenteren, omdat je zoveel vrijheid hebt om je eigen ding te doen en nieuwe combinaties te ontdekken. Ik ben al jaren met thee bezig en het verveelt me nooit. Zo had ik onlangs een klant die last had van acne. Ze vroeg me of ik een thee of kruidenmengeling kon samenstellen om haar te helpen met haar probleem. Daar haal ik veel voldoening uit, zeker als diezelfde klant later terugkomt omdat ze merkt dat het werkt. Dan weet ik dat ik mijn steentje heb bijgedragen. Een andere vrouw vroeg me dan weer om een thee te maken op basis van dragonfruit. Ik had dat ingrediënt nog nooit gebruikt in thee, en plots ontdekte ik weer iets nieuws. Die eeuwige leerschool, dat maakt thee zo boeiend.”

C – China

Thee heeft een rijke geschiedenis van meer dan 5000 jaar. Ik kan daar uren over vertellen, maar het komt neer op één belangrijk feit: alle thee over de hele wereld vindt zijn oorsprong in de Chinese theeplant. Ondertussen hebben veel landen een bloeiende theecultuur en beschikken ze ook vaak over hun eigen theeplantages. Denk maar aan Iran, Zuid-Afrika en Turkije. Maar de oorsprong van al die theeplanten – het zaadje – komt van de Chinese theeplant, zoveel duizenden jaren terug. Al ziet elke theeplant er een beetje anders uit: afhankelijk van het klimaat zijn de bladeren groter, kleiner … Ook het verwerkingsproces gebeurt per land anders: in India plukken ze met volle handen alles wat uitsteekt – van takken tot grote bladeren –, in Turkije gebruiken ze snoeischaren en in China plukken ze blaadje per blaadje tussen duim en wijsvinger. Elke cultuur heeft met thee dus zijn eigen Wat ik er zo mooi aan vind, is dat thee dus pure verbinding is tussen verschillende culturen. Letterlijk, door de oorsprong van de theeplant, maar ook door het idee achter thee: al drinkt iedereen hem anders, de samen of alleen.” 

“Soms komt een kopje thee tussen je huilende baby en taterende kleuter door. Het is de kunst om stilte te vinden in de actie”

ANN VANSTEENKISTE

D – Duurzaam

Volgens Ann moet thee eerlijk, puur en duurzaam zijn. “Dat is voor mij de essentie van thee. Hoe kan je genieten van je kopje als je weet dat mensen die de thee geplukt hebben niet eerlijk vergoed zijn? Of als je weet dat de thee geplant is op vervuilde grond? Een duurzaam en ethisch product draagt bij aan die pure beleving die het theedrinken in se is. Ik geef dit ook graag mee aan mijn klanten. Het is pas door elkaar bewust te maken en elkaar te wijzen op onethische praktijken, dat we als mens groeien en bijleren.

E – Eenvoud

We hebben soms een beeld dat thee chique moet zijn, denk maar aan een theekransje of high tea. Maar volgens Ann gaat de theebeleving over meer dan smaak alleen. “Het gaat ook over de samenhorigheid en innerlijke rust en kan op zich dus heel eenvoudig gemaakt, geschonken en gedronken worden. Want ondanks het feit dat theeservies leuk is en de smaak van je thee kan optimaliseren – door bijvoorbeeld kristal, glas of porselein te gebruiken – is het niet per se nodig. Thee laat zich drinken op allerlei manieren: in een glas, een tas, een flesje. Soms moet je roeien met de riemen die je hebt. Op de Camino de Santiago bijvoorbeeld, dan laat ik de thee koud trekken, gewoon in een plastic waterfles. De smaak is misschien niet 100%, de beleving kan even intens en rijk zijn.”

F – Fermentatie

Veel mensen hebben al eens gehoord van kefir of kombucha. Het zijn twee totaal verschillende drankjes, maar zijn wel beide gefermenteerd en daarom rijk aan organische zuren, enzymen en probiotica. Ze zijn daarom erg goed voor het microbioom in de darmen. “Je kan deze drankjes gewoon thuis zelf maken, in alle geuren en kleuren. Ik heb al gemerkt dat kinderen kefir graag drinken, omdat het bruist, net zoals limonade. Het is trouwens een heel leuke en verbindende activiteit om kefir of kombucha te maken met vrienden of (klein)kinderen!” 

G – Graden

“Thee bestaat op zich enkel uit water met kruiden. Niet alleen de kruiden, maar ook het water is dus belangrijk. Kies daarom voor mineraalarm water, en let op de temperatuur van het water dat je gebruikt om de thee op te gieten. Een tip: iets in razernij moet eerst afkoelen. Dat geldt voor mensen, maar ook voor het water voor thee. Kokend water opgieten is in de meeste gevallen geen goed idee, al kan het soms geen kwaad om te experimenteren. Ik raad wel aan om water voor thee nooit tot aan het kookpunt op te warmen. Daardoor wordt de fijne smaak van vooral groene thee en bloemeninfusies teniet gedaan, ook als je kokend water laat afkoelen alvorens op te gieten.”

“ Gesprekken zonder thee zijn zoals een nachtelijke hemel zonder maan”

TURKS SPREEKWOORD

H – High tea

“Als je ooit al eens naar het Verenigd Koninkrijk trok, merkte je het zeker op: Engeland heeft een sterke theecultuur. De Britten zijn ook fan van afternoon tea of high tea. Dat gaat terug naar Anna, de 7e hertogin van Bedford, rond 1840. Zij kreeg telkens tegen 16.00 uur honger en kon niet wachten tot haar avondmaaltijd. Er werd een lichte maaltijd voor haar bereid met verschillende theesoorten erbij die de naam high tea kreeg. Het idee sloeg zo goed aan dat Engelsen om 16.00 uur thee begonnen te drinken, samen met een lichte maaltijd bestaande uit finger sandwiches, scones met jam en clotted cream, taartjes en cakes. Alle hapjes passen tussen de duim en vinger. Al moet ik er wel bij zeggen: ik ben geen fan van high tea. De eenvoud van thee gaat daar wat teniet. De manier waarop Britten hun thee drinken, vind ik ook niet correct. Ten eerste gebruiken ze veel te veel thee – “one spoon per cup and one for the pot” – en daarnaast geen mineraalarm water, waardoor de theepotten en -kopjes aanslag krijgen. Om dat te voorkomen zijn Britten begonnen met het toevoegen van melk of citroen in hun kopjes, om aanslag en barsten te voorkomen. Maar melk schakelt de werking uit van antioxidanten. Ik krijg soms kwade reacties omdat ik dat zeg. Van mij mogen ze thee gerust zo drinken, ik zeg alleen dat dat niet de oorspronkelijke theecultuur vanuit China is en dat het op die manier ook niet bijdraagt aan een betere gezondheid. Zeker niet met die suikerrijke hapjes erbij.”

I – Infusie

Veel mensen halen thee en een infusie door elkaar, maar het zijn twee verschillende zaken. “Een infusie is een aftreksel van planten(onderdelen) in warm tot bijna kokend water. Hoe lang je je infusion laat trekken, hangt af van wat je wil bereiken. Om de smaak of het aroma te verkrijgen, volstaan enkele minuten. Voor de medicinale eigenschappen, moet je al eerder gaan voor minstens 15 minuten. Een infusie kan je warm of koud drinken. En je kan zowel bloemen, bladeren, het bovengrondse gedeelte of andere zachte plantenonderdelen gebruiken. Bij thee is dat niet het geval: enkel het waterige aftreksel van de bladeren van de Camillia sinensis plant mag de naam ‘thee’ dragen. Je hebt witte, groene, gele, rode, zwarte, Oolong en Pu Erh thee. Al de rest zijn infusies.

“Soms vind je geen woorden voor dingen, maar via beeld, tekst en kruiden kan je een gevoel soms wel uitdrukken”

Veerle Van Buggenhout – Coeur Tisane

J – Jong

“Thee houdt je jong. Ik ben 62, maar ik voel me nog steeds 25. Daarnaast kan thee vaak een gevoel van nostalgie oproepen en herinneringen aan vroeger doen herleven. Het draagt bij tot persoonlijke reflectie en introspectie. Het delen van thee is vaak een moment waarop mensen verhalen en ervaringen uit hun jeugd met elkaar delen, waardoor er een gevoel van verbinding ontstaat. Het kan daarnaast ook helend werken, omdat ook negatieve herinneringen blootgelegd worden, waardoor mensen de bijhorende pijn en verdriet erna beter kunnen loslaten.”

K – Kennis

“Als theesommelier bezit ik kennis over thee, maar voor mij is het niet noodzakelijk dat mensen al die kennis hebben om van een kopje thee te genieten. Wanneer je bewust en alert bent tijdens het zetten en drinken, leer je vanzelf thee ontdekken. Natuurlijk kan kennis over thee – hoe en waar het groeit, de zorgzame en tijdsintensieve manier van het plukken van de blaadjes, de verwerking, het zetten van de thee – bijdragen aan de ervaring en de appreciatie voor de drank, maar het is geen vereiste. Als je er veel over wil weten, kan je natuurlijk wel workshops volgen of een opleiding tot theesommelier. Een theesommelier is een professionele expert in thee, vergelijkbaar met een sommelier in de wijnwereld. Ze zijn eerst en vooral gepassioneerd en toegewijd aan het bevorderen van de theecultuur en het leveren van hoogwaardige thee-ervaringen aan mensen, en hebben diepgaande kennis en expertise op het gebied van thee, inclusief verschillende soorten thee, theevariëteiten, productiemethoden, theeregio’s en theeceremonies.”

Coeur Tisane – Thee met een boodschap

Dat thee drinken ook een diepere grond heeft, daar hadden we het al over, maar er bestaan ook heel wat initiatieven die de verbindende en verstillende kracht van een theebeleving versterken. Wij pikten er eentje uit, namelijk Coeur Tisane. Veerle Van Buggenhout maakt het hele theegebeuren tastbaar door er een poëtische laag over te leggen. Voor haar is het schenken van thee meer dan een attentie. “Ik wil mensen dichter bij zichzelf brengen, maar ook dichter bij elkaar”, vertelt Veerle. “Dat doe ik door mensen een dagelijks ritueel te schenken om even het moment te grijpen. Ik maak betekenisvolle, niet-alledaagse attenties in de vorm van theedoosjes of warme briefkaarten waarop ik eigenhandig met een typemachine een tekstje schrijf, waardoor elk zakje ook uniek wordt. Het is mijn engagement om elk woord dat iemand tot bij een ander wil brengen, op een artisanale manier de aandacht te geven die het verdient. Zo wil ik mensen op een speelse manier (aan)raken en ondersteunen in kleine en grote momenten. Soms vind je nu eenmaal geen woorden voor de dingen, maar via beeld, tekst en kruiden kan je een gevoel soms wel uitdrukken. Voor mij gaat het dus niet alleen om de thee, maar om het verbinden van mensen.”

www.coeurtisane.be

L – Less is more

“Als het over thee gaat, zeg ik altijd: ‘less is more’. Veel mensen denken dat je grote hoeveelheden thee moet gebruiken, dat wordt ons door de commerciële theegiganten aangeleerd, maar dat is helemaal niet nodig. Het is net de kunst om de finesse en subtiliteit van de smaken van thee te leren kennen door bewuster te drinken. Hoe minder je gebruikt, hoe fijner en hoe beter de thee voor mij is. Als je te veel gebruikt, wordt de smaak te sterk en als je die thee dan lang laat trekken, wordt hij erg bitter. Maar thee lang laten trekken is wel erg belangrijk, omdat de heilzame antioxidanten pas vrijkomen na een 15-tal minuten.”

M – Medicinaal

“Thee is helend. Zelfs voor emotionele problemen, al moet je natuurlijk ook de onderliggende oorzaak aanpakken. Maar thee kan wel helpen in het proces. Neem nu saffraan, dat werkt als een natuurlijk antidepressivum. Ben je verkouden of heb je de griep? Kies dan voor thee op basis van gember, kurkuma, zwarte peper, salie en tijm. Wat je niet moet doen is honing in warme thee gebruiken, omdat honing best rauw gebruikt wordt en niet mag opgewarmd worden. Gebruik ook geen suiker of melk in thee. Je kan thee wel verrijken met bloemen, kruiden of vruchten, al dan niet gedroogd.”

N – Natuurlijk

“Vandaag de dag zijn we de voeling met de natuur een beetje kwijtgespeeld: we draaien een kraan open en er stroomt water uit. We drukken op een knop en onze waterkoker doet verder het werk. Eigenlijk klopt dat niet. Water komt oorspronkelijk uit een waterbron, warmte ontstaat door het maken van vuur. Thee zetten op die manier vraagt een inspanning. We stellen er ons ook weinig vragen bij. Een theezakje bijvoorbeeld: wat is dat? Waar is dat van gemaakt? Is dat wel goed voor de gezondheid? En als je dat zakje opensnijdt: waarom bevat dat gruis? Thee is toch gemaakt van blaadjes? En als je dan de ingrediënten leest, waarom zit er zoveel meer in dan gewoon kruiden? Welke ingrediënten worden er aan thee toegevoegd onder de noemer ‘aroma’? Wij zijn vaak zo geconditioneerd door de reclamewereld en de grote supermarkten, dat we niet meer nadenken over waar ons eten en drinken vandaan komt, waar het uit bestaat en wat het met ons lichaam doet. De natuur is zo heilzaam en voedzaam voor ons lichaam, maar vaak is wat we eten en drinken helemaal niet meer natuurlijk. We moeten terug naar de natuur en het consumeren van datgene dat natuurlijk is. Thee is daarvoor ideaal. Trek er maar eens op uit en kijk rond, er valt zoveel te plukken in de natuur waar je heerlijke infusies van kan maken.” €

Theekoppen – Podcast bij een theetje

Thee kan je niet alleen drinken, maar ook luisteren. In de vorm van een podcast dan. Wij schuimden de voorbije maanden de streamingplatformen af op zoek naar boeiende theebabbels en stuitten onder andere op dit fijne exemplaar. In de Hollandse podcast Theekoppen steken vriendinnen Wilma, Jorien en Willemijn de koppen bij elkaar om onder het genot van een goede kop thee na te denken over het alledaagse leven met God. Sinds hun reis naar Iran in 2017 deelden zij onderling al heel wat goede gesprekken over het geloof en zo groeide het idee van een podcast met als centrale vraag: hoe leef je als christelijke vrouw in de 21ste eeuw en wat komt daar bij kijken? Vrouw-zijn, gezondheid, angst, geloofsgesprek of uiterlijk: de onderwerpen gaan heel breed. “Door middel van de podcast hopen wij dat andere jonge vrouwen herkenning vinden voor die issues waar je als christelijke vrouw tegenaan kan lopen.”

Te vinden op alle streamingplatformen als je even de term ‘Theekoppen’ intikt.

O – Oxidatie

Groene thee en zwarte thee klinken als compleet andere drankjes, maar eigenlijk is zwarte thee gewoon geoxideerde groene thee. Het gaat terug naar vroeger, toen men nog louter handeldreef met zeilschepen zonder motor. “Groene thee werd door Chinezen veel gedronken. Toen men ze wou transporteren op lange boottochten, merkte men bij aankomst dat de thee bedorven was door de lange zeereis. Toen bedachten de Chinezen de zwarte thee: geoxideerde groene thee. Die thee kon veel beter tegen de zilte zeelucht en de lange bootreis. Daarnaast is zwarte thee opwarmend, en paste dat ook beter in de koudere streken van Europa, waar groene thee van nature een afkoelend effect heeft.”

P – Puur

“Thee is puur en ik wil mijn engagement ook puur houden: mensen laten ontdekken hoe heerlijk en gezond een kopje duurzame thee is. Ik ben al benaderd door grote producenten die willen fusioneren, maar ik hou de boot af. Ik wil de touwtjes in handen houden. Ik verkoop enkel en alleen eerlijke thee, en ik hou het proces dicht bij mij. Ik weet van welke boeren het komt, op welke grond het groeit en hoe de thee verwerkt en verpakt wordt. Ik zou het vreselijk vinden als mijn thee plots in buideltjes gestopt wordt, of dat er allerlei smaak- en kleurstoffen aan toegevoegd worden om de winstmarge te vergroten. Dat druist in tegen mijn missie. Uiteindelijk is de puurheid van de thee het gemakkelijkste, gezondste en het lekkerste: zonder buideltjes,
chemische toevoegingen, melk, honing of suiker.”

“Het dagelijks drinken van een kopje thee, zal de apotheker zeker failliet doen gaan”

Chinees gezegd

Q – Qi

“Qi is een concept uit de traditionele Chinese geneeskunde en betekent ‘levenskracht’ of ‘levensenergie’. In de context van thee verwijst qi naar de energetische kwaliteit of het gevoel dat men krijgt na het drinken van thee. Natuurlijke en pure thee heeft een positief effect op de qi van het lichaam, waardoor men zich energieker en helderder voelt omdat de levensenergie vlotter kan stromen. In de theecultuur wordt qi vaak besproken in combinatie met de smaak, geur en textuur van thee en wordt het beschouwd als een belangrijk aspect van de theedrinkervaring.” 

R – Regels

Volgens Ann kent echte thee geen regels. “Dat vind ik er net zo fijn aan. Ja, er zijn sommige dingen waar je rekening mee moet houden als je een optimale smaak wil krijgen – denk maar aan het materiaal waarin je thee schenkt – maar het is niet zoals het bakken van een taart, waar je alles perfect moet afwegen. Het ideale kopje thee, waarin je kan weten hoeveel gram je moet gebruiken of hoeveel kopjes je uit een kannetje moet halen, bestaat niet. Thee verdraagt geen beperkingen – zoals een buideltje, eitje of lepeltang – en vraagt niet om grammen, graden en minuten. Het draait om de ervaring, hoe je je voelt terwijl je een kopje drinkt. Ook een Chinese theeceremonie verloopt organisch en harmonieus, zonder regeltjes. Ik heb van mijn meesters nooit geleerd waar wat moet staan, dat leer je al doende en komt uit jezelf.”

S – Spiritueel

Een van de legendes over het ontstaan van thee is die over de boeddhistische monnik Bodhi-Dharma. Hij kwam uit Zuid-India en wordt aanzien als de grondlegger van het zenboeddhisme. In een grot nabij het Shaolinklooster in Noord-China maakte hij een belofte dat hij 9 jaar zou mediteren zonder te slapen of te spreken. Toen hij in slaap dreigde te vallen, trok hij een paar blaadjes van een struik en begon hij te kauwen. Plots voelde hij zich weer klaarwakker en vol focus. De blaadjes kwamen van de theeplant, en zo ontstond thee. Andere legendes zijn gelijkaardig en hebben in de hoofdrol vaak keizers, koningen of boeddhistische monniken. De oorsprong wordt dus vaak gelegd bij het spirituele en dat zie je ook nog vaak in theeceremonies. “Ook voor mij is thee spiritueel. Als ik thee schenk, zeker in een ceremonie, doe ik dat met een bepaalde intentie. Ik neem de warmte en de oerkracht van thee mee en geef dat door, samen met het licht van Christus. Ik kan niet zeggen wat het met de thee doet, maar veel mensen proeven een verschil. Ik probeer het altijd uit te leggen aan de hand van muziek: iemand kan een stuk foutloos spelen en dat is mooi. Maar als een pianist een stuk echt doorleefd speelt, de emoties en kracht van de muziek meeneemt in zijn spel, dan raakt het pas echt.” 

“Thee cups, zoals bij een espressomachine, waar thee even snel gezet wordt als koffie. Ik heb die producent vriendelijk de deur gewezen: hij snapte duidelijk de essentie van thee niet”

Ann Vansteenkiste

T – Tijd

“Thee vraagt tijd. Maar de ‘commerce’ spreekt dat idee helemaal tegen. Zij promoten grote hoeveelheden thee, kokend water, 2 minuutjes laten trekken en hop: opdrinken maar. Een snel tussendoortje. Ik vind dat heel jammer, het doet thee volledig teniet, puur voor de winst. Ik heb ooit een producent over de vloer gehad die een theemachine wilde maken. Ik vond het een leuk idee, tot ik hoorde wat het opzet was. Thee cups, zoals bij een espressomachine, waar thee even snel gezet wordt als koffie. Ik heb hem vriendelijk de deur gewezen: hij snapte duidelijk de essentie van thee niet. De machines die nu op de markt verkrijgbaar zijn, ik sta er niet achter. Als je kijkt wat er in die cups zit, van thee is er weinig sprake. Dus maak je thee gewoon zelf: koop eerlijke, losse thee en geef het tijd. Wees je bewust van elke stap tijdens het maken van je kopje en geniet van de subtiele smaak. Dat is de
beste manier om van thee te genieten.” 

Wie is theesommelier Ann Vansteenkiste?

Ann haar wat

Ann is theesommelier en wil mensen bewustmaken van de verbindende, verstillende en helende kracht van thee. Ze pleit voor pure, losse thee die op een duurzame en ethische manier geplant, geplukt en verwerkt wordt. Jaarlijks gaat Ann naar de verste uithoeken in China om de beste kwaliteit van thee uit te zoeken en te selecteren. Ook voor haar aanbod kruideninfusie zoekt ze zo lokaal en puur mogelijk en stelt ze zelf samen.

Ann haar waarom

Als student koos Ann voor de richting voedings- en dieetkunde. Door daarmee bezig te zijn, ontdekte ze hoe belangrijk voeding is voor het fysieke en mentale welzijn, en hoe slechte, onnatuurlijke, voeding ons ziek kan maken. Ann: “Ik specialiseerde mij in de emotie achter een fysieke ziekte, want een gezond lichaam en een gezonde geest gaan hand in hand. Ik leerde meer holistisch te kijken. Tijdens mijn opleiding als herborist ontdekte ik toen hoe medicinaal planten en kruiden kunnen zijn, en toen kwam ook thee op mijn pad. Homerus sprak over olijfolie als vloeibaar goud. Ik denk hetzelfde over thee. Ik zou niet meer zonder kunnen.”

Ann haar hoe

Via lezingen, lessen, workshops en haar drie boeken ‘De helende kracht van thee’, ‘De stille kracht van thee’ en ‘Zelf geplukt’ wil ze haar kennis van thee doorgeven. Al gelooft ze niet dat je alle kennis van thee nodig hebt, om er op de juiste manier van te genieten. Ann: “Ik geef tips mee over het hoe, wat en waarom van thee, maar mensen moeten uiteindelijk hun eigen ding doen. Het moet goed voelen, anders houden ze het toch niet vol.” Daarnaast begeleidt ze ook theeceremonies. Een theeceremonie is het sereen, puur en eenvoudig thee drinken op zen-wijze. “Thee kan je drinken op jezelf, dat kan heel helend en ontspannend werken, maar je kan het ook met anderen nuttigen. In theeceremonies komen mensen samen, in stilte, en genieten ze van de meditatieve thee-ervaring. Dat creëert een sterke en intieme verbinding. Iedereen is bewust en aanwezig, samen in het moment. Ik vind dit altijd erg boeiende momenten.”