RAAK ME (NIET) AAN

over fysiek contact in een digitale wereld

Er zijn mensen die niets liever doen dan knuffelen en zoenen.
Er zijn mensen die spontaan achteruitdeinzen als iemand te dicht in hun persoonlijke ruimte komt. En er zijn mensen die een beetje van beide walletjes eten en gul de eigen intieme kring aanraken, maar terugdeinzen als minder vertrouwde personen een hand verwarren voor een knuffel. In welke categorie je ook thuishoort, aanrakingen hebben we allemaal nodig. Zonder bestaat de kans dat we depressief worden of ernstige huidhonger ontwikkelen. Still onderzocht het belang van intimiteit en wat we best doen als fysiek contact even niet tot de mogelijkheden behoort. Want wist je dat we letterlijk ziek kunnen worden van het gebrek aan aanrakingen?

Redactie: Veerle Frissen, Illustraties: Thaïs Anteunis, Fotografie: Eric Pickersgill, Sander Verhaeghe & Veerle Frissen

 

Wat zegt de psychoanalyticus?

Paul Verhaeghe over intimiteit, religieuze voorschriften, prostituées en opvoeden

Met ‘intimiteit’ schreef ’s lands bekendste psychotherapeut Paul Verhaeghe een vervolg op zijn eerdere bestsellers ‘identiteit’ en ‘autoriteit’. Hoe denken we over de kloof tussen lichaam en geest? Hoe zien we ons eigen lichaam nu het internet de plaats van de Kerk ingenomen heeft? En hoe kunnen we een duurzame intieme relatie opbouwen met iemand anders? “Zonder een goede afstemming op je eigen lijf is een intieme relatie met iemand anders bijna onmogelijk.”

Intimiteit: wat is dat eigenlijk?

Paul: “Bij intimiteit denken we onmiddellijk aan de intieme verhouding tussen partners of tussen een ouder en een kind. Een tedere, liefdevolle, deels lichamelijke, deels psychische verhouding tussen 2 mensen. Er is echter nog iets meer primair, namelijk de intieme verhouding die we aannemen ten opzichte van ons eigen lichaam. Slechts als die intieme verhouding met onszelf goed zit, kunnen we een goede intieme verhouding met anderen aangaan.”

En als die niet goed zit?

Paul: “Er zijn mensen met een zeer vijandige houding tegenover hun eigen lichaam. Ze vinden hun lijf slecht of zondig. Bij hen zal een intieme verhouding met een ander zeer moeilijk zijn. Bij nog anderen is er helemaal geen intieme verhouding met het eigen lichaam. Het gaat dan om mensen die hun eigen lichaam niet kennen, niet weten wat ze er goed of slecht aan vinden of waar ze genot uit halen. Ook bij die groep lukt het niet om een goede intieme verhouding met anderen te ontwikkelen.”

Middeleeuwen

De Kerk krijgt wel eens het verwijt dat ze die vijandige houding tegenover het lichaam heeft gecreëerd…

Paul: “Dat klopt. Het lichaam was iets zondig en seksualiteit iets slecht. Mensen moesten hun lichaam vooral kunnen bedwingen. Er heerste een verbodscultuur. Die restrictieve houding dateert al van voor de Middeleeuwen en veranderde pas eind vorige eeuw. Toen ik bijvoorbeeld adolescent was en zeker toen mijn ouders jong waren, was intimiteit zeer moeilijk. De generatie van mijn ouders had moeite om te vrijen met het licht aan. Het lichaam mocht niet getoond worden. Er was een sterk schuldgevoel en er heerste schaamte. Vanaf de jaren ’70 begon er een bevrijdingsperiode die het individu in de spotlights zette. De normen en waarden veranderden. In 30, 40 jaar tijd is die evolutie helemaal doorgeslagen. Tegenwoordig moet alles kunnen en alles getoond worden, maar er wordt wel een perfect lichaam geëist. De gevolgen zijn dezelfde als midden vorige eeuw. Er is opnieuw schaamte, het licht gaat weer uit, ditmaal omdat het lichaam niet mooi genoeg is.”

Waar ligt de grens tussen intimiteit en seks?

Paul: “Automatisch denken mensen bij intimiteit aan seksualiteit. Dat is logisch. Het is een verhouding waar intimiteit uitgetest wordt. Maar meteen geven mensen ook aan dat ze beide verschillend ervaren en niet gelijk willen schakelen. In het ideale geval komen een goede intieme verhouding en een goede seksuele verhouding tussen 2 partners samen, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Seksuele interactie kan zonder intimiteit, dan gaat het puur om drift. Als het bij een koppel ergens scheef loopt en 1 van de 2 partners probeert de relatie te herstellen via seksualiteit, heeft dat gewoonlijk een averechts effect. Intimiteit is voor veel vrouwen een voorwaarde voor seksuele interactie, terwijl het voor een man soms de bedoeling is om via seksualiteit intimiteit te bereiken. Het verschil tussen intimiteit en seksualiteit kan je eigenlijk het best begrijpen door te kijken naar de intieme verhouding tussen een ouder en een kind. Daar draait het niet om seksualiteit, maar om een betekenisvol lichamelijk contact.”

De intimiteit tussen partners lijkt anders dan die tussen een ouder en een kind, maar waar zit dat verschil precies?

Paul: “De verhouding tussen een ouder en zijn of haar kind is onvoorwaardelijker. Partners stellen vaker voorwaarden. Als een kind stout is geweest, belet dat de ouder niet om het kind te knuffelen. Bij volwassen partners ligt dit al iets moeilijker. Wie net ruzie heeft gehad, zal het eerst moeten bijleggen alvorens weer die intimiteit te voelen.”

Hoe belangrijk zijn aanrakingen?

Paul: “Ze zijn van een zo vanzelfsprekend belang dat het moeilijk is om dat goed te duiden. We hebben een vreemde maatschappelijk evolutie doorgemaakt. In se zijn we biologisch gezien sociale zoogdieren die op hun autonomie staan, maar tegelijk anderen nodig hebben en hunkeren naar nabijheid en lichaamswarmte. Aanrakingen zijn doorheen de tijd echter minder vanzelfsprekend geworden. Eerst door religieuze voorschriften, nu op grond van de liberale cultuur die iedereen tot een autonome zelfstandige wil maken die alles op zijn eentje kan. Daardoor is een grote huidhonger bij volwassen mensen gegroeid. Wist je dat we letterlijk ziek kunnen worden van het gebrek aan aanrakingen?”

Huidhonger

Nee, maar je hoort wel eens van mensen die als baby of kind te weinig aangeraakt of geknuffeld zijn en daar de rest van hun leven de gevolgen van dragen.

Paul: “Een kind moet echt gekoesterd worden. Neem dat gerust letterlijk: aanraken, strelen, vasthouden, een hechte nabijheid. Intimiteit gaat bij een kind verder dan aanraking. De geur, de stem van moeder of vader, de hartslag: het maakt allemaal deel uit van de intieme omgeving. Neem die dingen weg en het kind zal zich slecht ontwikkelen. Een onderzoek uit de jaren ’50 wees uit dat baby’s extra veel nood hebben aan aanrakingen. In die periode ontstond er, voornamelijk in Amerika, een obsessie rond hygiëne. Men richtte er hypersteriele crèches op waar de verzorgers doekjes voor de mond en neus droegen en werden geïnstrueerd om de baby’s zo weinig mogelijk aan te raken. Aanrakingen werden beperkt tot het strikt noodzakelijke, bijvoorbeeld om de baby te verversen of te voeden. De monddoekjes hadden als gevolg dat de verzorgers niet konden spreken tegen de baby’s en dat zij op hun beurt de mond en dus de gezichtsuitdrukking niet zagen. Het contact werd daardoor extra bemoeilijkt. In het onderzoek werden 3 groepen baby’s vergeleken: baby’s in een dergelijke crèche, baby’s die geboren werden in de gevangenis, maar die de eerste maanden bij de moeder bleven en ten slotte baby’s die thuis opgroeiden bij de ouders. De laatste twee groepen deden het nagenoeg even goed. De baby’s in de steriele crèche deden het daarentegen zeer slecht. Hun ontwikkeling verliep op alle mogelijke vlakken veel trager en bovendien stierf een groot aantal, veel meer dan statistisch gezien te verwachten viel. De intieme nabijheid van de moeder speelde dus een belangrijke rol. Een baby spiegelt zich aan het gedrag van een liefdevolle ouder en groeit door lichaamscontact.”

Kan je als volwassene de schade nog inhalen?

Paul: “Ja, al is het niet gemakkelijk. Kinderen die een veilige hechting (‘attachment’) hebben, zullen zich beter ontwikkelen. Het woordje hechting verwijst naar het intieme contact tussen ouder en kind. Het gaat niet enkel over aanraking, maar ook over psychische hechting en psychologische veiligheid. Kinderen die een veilige hechting hebben gehad, zullen later vlotter sociale contacten onderhouden. Op basis van onderzoek weten we dat mensen die als kind een onveilige hechting hebben meegemaakt, als volwassene nog kunnen herstellen. Maar dat is niet eenvoudig en vraagt veel tijd. Er is een veilige omgeving nodig en een goede verhouding met een betekenisvolle andere.”
Bij oudere mensen is eenzaamheid een groot probleem. Lichamelijk contact beperkt zich vaak tot het verplegend personeel dat hen verzorgt en die zorg is minutieus getimed.

Massagesessies

Paul: “Op dit ogenblik is het ronduit dramatisch gesteld in de zorg. Er is niet alleen te weinig tijd voor lichamelijk contact, er is een gebrek aan menselijk contact. De zorgsector faalt. Ik las een artikel van een verpleegkundige die zich had omgeschoold tot kapper. Als verpleegkundige werd het contact uitgedrukt in zorgminuten. Als kapper kon hij nu tenminste wel tijd spenderen aan mensen. Een maatschappij die niet investeert in de zwaksten zoals kinderen en bejaarden: daar is iets serieus fout mee. Pas op, ik pleit hier niet voor dagelijkse massagesessies voor onze bejaarden, maar een minimum is toch dat je hen menselijk behandelt en in tijd voorziet om tot gesprek te komen.”

En dan hebben we het nog niet over hun seksuele behoeftes…*

Paul: “Inderdaad. Intimiteit en seksualiteit zijn fundamentele behoeftes, ook voor mensen met een beperking of ouderen. Maar voor mij is het ruimer dan dat: laten we zorgen voor een menselijke omgeving, waar er een normale vorm van contact aanwezig is. Ik heb al zo vaak mannen gehoord die naar een prostituee gaan voor het contact en de aanrakingen, vaak zonder dat er seks aan te pas komt. Het toont wat een armoede er heerst op vlak van contact.”

Kunnen sociale media een oplossing vormen voor ouderen in hun behoefte aan contact?

Paul: “De kritiek is bekend. Sociale media zouden ervoor zorgen dat mensen enkel schijncontacten hebben, brutaal worden, minder empathie tonen en zich anders gedragen dan ‘face to face’. Dat is onderzocht en allemaal waar, maar voor mij toch te eenzijdig. Er is zeker ook een positieve kant. Dankzij sociale media onderhouden we contacten die anders waren doodgebloed. In 1979 bleef ik als 1 van de weinige afgestudeerden van mijn jaar in Gent wonen. Binnen de kortste keren was ik al mijn contacten kwijt. Telefoon en pc bestonden niet. Als ik nu zie hoe mijn dertigjarige kinderen contacten leggen met klasgenoten uit het lager onderwijs of mensen die aan de andere kant van de wereld leven, vind ik dat prachtig. Wat we wel weten, is dat contact via sociale media reëel contact nooit kan vervangen. Sociale media bestaan nog maar een dikke 10 jaar. Het is nog allemaal nieuw voor ons. Ik ben ervan overtuigd dat er in de toekomst een etiquette zal ontstaan. Restaurants waar smartphones verboden zullen zijn, bijvoorbeeld.”

Onze smartphone is onze nieuwe vriend, waar we de hele dag aankomen. Hebben we door die telefoon minder behoefte aan fysiek contact?

Paul: “Daar kan ik me niet over uitspreken. Ik zie wel een enorme concentratie op het toestel. De persoon die bij je aan tafel zit, lijkt te verdwijnen zodra je op je smartphone gefixeerd bent. Ik verwijs graag naar de Amerikaanse fotograaf Eric Pickersgill die in de reeks ‘Removed’ de smartphones uit zijn foto’s weg fotoshopte. Op de beelden zinken mensen weg in hun eigen wereld en hebben totaal geen oog voor elkaar. Fysiek contact is er al helemaal niet. Het ziet er heel bevreemdend uit. Wie op een schermpje staart, mist dus heel veel sociale interactie.”

Intimiteit is nabijheid, maar ook afstand?

Paul: “Intimiteit heeft alles te maken met nabijheid, maar vreemd genoeg ook met afstand. In de verhouding ouder-kind is dat heel duidelijk merkbaar. De meest onvoorwaardelijke liefde die we hebben, is die voor onze kinderen. Maar ooit is het de bedoeling dat onze kinderen ons kunnen verlaten. We voeden ze op opdat ze op eigen benen kunnen staan. Een ouder moet zijn kind zeer graag zien om goed te kunnen loslaten. Het mag niet te vroeg gebeuren, maar ook niet te laat. In een ouder-kindrelatie ontdek je het spanningsveld tussen nabijheid en afstand dus zeer duidelijk, maar bij een koppel is dat net zo. Er zijn momenten dat partners dicht bij elkaar komen en er zijn momenten waarbij ze autonomie of afstand nodig hebben. Een goed koppel voelt dat aan van elkaar. Het wordt helemaal ideaal als die momenten van nabijheid en afstand bij beide partners samenvallen. Het is een zeer slecht idee om intimiteit te definiëren als ‘samenvallen met de ander’. Dan verdwijnt het individu.”

Verlatingsangst

Het draait dus voor een stukje om nabijheid en afstand. Om loslaten. Is dat niet waar we soms bang voor zijn?

Paul: “We ontwikkelen 2 fundamentele angsten als kind. De oudste angst is de separatieangst; de angst dat de ouder er niet is, dat die niet komt opdagen, dat we in de steek gelaten worden. Dat vertaalt zich later als volwassene in ‘ik ben niet goed genoeg’, ‘de ander ziet me niet graag’. De tweede angst is de angst dat de ander te dicht komt: de intrusie-angst. Dat merken we al bij een kind van 3 à 4 jaar oud. De ouder moeit zich, zegt wat het kind moet doen. Beide angsten zijn in de juiste dosis nodig om tot een normale ontwikkeling te komen.”

Kunnen we intimiteit ervaren, zonder in elkaars buurt te zijn?

Paul: “Ja. Een heel mooi voorbeeld daarvan vind ik de film ‘Her’ van regisseur Spike Jonze uit 2013. Het hoofdpersonage Theodore Twombly schrijft als job intieme brieven in opdracht van mensen die het zelf niet zo mooi kunnen verwoorden naar de mensen die ze liefhebben. Zelf is Theodore eenzaam na een echtscheiding, maar in de loop van de film ontwikkelt hij een intieme verhouding met zijn intelligente computersysteem ‘Samantha’. Ze hebben diepgaande gesprekken en ontwikkelen een band. Op een gegeven moment verlangt Theodore echter naar een echt contact. Als in de loop van de film blijkt dat Samantha intieme gesprekken onderhoudt met duizenden andere mensen, is Theodore kwaad en teleurgesteld. Ik geloof dat een intieme relatie onderhouden mogelijk is met meerdere personen, maar in deze film merk je dat er van liefde toch nog steeds exclusiviteit verwacht wordt. Het toont aan dat er een belangrijk verschil is tussen beide. Dat maakt intimiteit zo een complex, maar mooi onderwerp.”

* In het volgende nummer van Still praten we met Aditi vzw en gaan we dieper in op intimiteit en seksualiteit bij ouderen, mensen met een beperking en mensen met een psychische kwetsbaarheid.

Wie is Paul Verhaeghe?
– Paul Verhaeghe is klinisch psycholoog van opleiding en psychoanalyticus van vorming.
– Hij werkt als gewoon hoogleraar aan de Universiteit Gent.
– Paul publiceerde meer dan 200 artikels en verscheidene boeken waaronder: ‘Liefde in tijden van eenzaamheid’, ‘Identiteit’, ‘Autoriteit’ en ‘Intimiteit’. Recent verscheen ‘Over normaliteit en andere afwijkingen’.
– Een boek dat hij iedereen kan aanraden, is ‘Een verhaal van liefde en duisternis’ van Amos Oz. “Hij beschrijft zo mooi de verhoudingen tussen mensen met zoveel liefde en mededogen. Ik heb nog nooit zo een rake psychologische beschrijvingen van intieme intermenselijke verhoudingen gelezen.”
– Hoe Paul het verschil in intimiteit ervoer binnen zijn familie: “Ik ben afkomstig uit West-Vlaanderen, maar een deel van mijn familie woont in Frankrijk. Als kind viel het me op dat onze Franse familie ons altijd wou knuffelen en kussen, terwijl wij, koude en afstandelijke West-Vlamingen hen van op een afstand een hand gaven. Dat wrong.”

 

Wist je dat…

• … Queen Elisabeth niet aangeraakt mag worden volgens het protocol van het Britse koningshuis. Michèle Obama zorgde voor een groot schandaal in de Engelse pers toen ze haar arm aanraakte, hoewel de Queen zelf het niet erg leek te vinden.
• …niet iedereen nood heeft aan fysiek contact, sommige mensen ervaren zelfs angst om aangeraakt te worden. Die angststoornis wordt haphefobie genoemd.
• …tast het eerste zintuig is dat je als mens ontwikkelt en het laatste dat je verliest.
• … de gezondheidsvoordelen van huidcontact per toeval ontdekt werden in een ziekenhuis in Bogota in Colombia. Omdat er een tekort aan dekentjes en gespecialiseerde apparatuur voorhanden was, legden artsen te vroeg geboren baby’s tegen het naakte lichaam van de moeder om ze warm te houden. De premature baby’s werden rustiger, hun hartslag werd regelmatiger en ze kregen meer zuurstof in het bloed. Op lange termijn verbeterde het immuunsysteem van de baby’s.
• … dieren ook nood hebben aan aanrakingen. Kittens groeien niet als ze niet door hun moeder aan hun buikjes gelikt worden. Ratten hebben aaitjes nodig, al is het maar met een natte penseel die de tong van de moeder nabootst, opdat ze zich gezond zouden ontwikkelen.
• … planten niet van aanrakingen houden. Het duidelijkste voorbeeld is het ‘Kruidje-roer-me-niet’. Die plant trekt zijn blaadjes samen als je haar aanraakt. Als de aanraking lang genoeg is, rem je je plant in zijn groei. Afblijven dus.

 

Wat zegt de wetenschap?

Dr. Elke Smeets over huidhonger, Darwin, knuffelhormonen en huisdieren

Elke is psycholoog en docent positieve psychologie en zelfcompassie aan de universiteit van Maastricht. Ze is coauteur van het boek ‘Geluk en optimisme’. Wij vroeger haar wat er gebeurt er in onze hersenen als we aangeraakt worden. Worden we beter van fysiek contact? En bestaan er alternatieven voor wie niet graag aangeraakt wordt? “Aanrakingen hebben we nodig om tot rust te komen, om de ander tot rust te brengen en om te communiceren zonder taal.”

Waarom heeft ons lichaam aanrakingen nodig?

Elke: “De huid is het grootste orgaan van ons lichaam. We hebben nood aan fysiek contact om te kunnen groeien en onszelf te ontwikkelen. Evolutionair gezien is het zo gegroeid dat liefdevolle aanrakingen en het horen van een zachte stem een veilig gevoel met zich meebrengen. Ze zenden een signaal aan het lichaam dat alles in orde is.”

Oxytocine

Persoonlijk contact kunnen we reduceren tot enkele chemische reacties in onze hersenen?

Elke: “Een zachte aanraking of knuffel activeert ons parasympatisch zenuwstelsel, het deel van ons zenuwstelsel dat ons lichaam in een toestand van rust en kalmte brengt, en de ‘nervus vagus’ in ons brein die uit onze breinstam komt en onze hersenen connecteert
met ons hart. Een van de taken van die ‘nervus vagus’ is het vertragen van de hartslag na een beangstigende gebeurtenis, waardoor we het knuffelhormoon oxytocine aanmaken. Het stresshormoon cortisol daalt dan weer. Er is dus inderdaad een chemische component aan, maar liefdevolle aanrakingen brengen vooral rust en troost en zijn dus een goede manier om onze emoties te reguleren. Ook vormen ze het fundament voor een goede communicatie. Onderzoek wees uit dat we op basis van een aanraking vrij accuraat kunnen inschatten welk emotie de ander wil overbrengen.”

Ervaren mensen die elkaar vaak aanraken specifieke voordelen?

Elke: “Toch wel. Er zijn tal van voorbeelden te vinden over de positieve effecten van aanrakingen. Ze zijn een erg goedkope en effectieve manier om ons beter te doen voelen. Fysiek contact kan daarenboven de samenwerking bevorderen. Onderzoek wees uit dat NBA-spelers die elkaar aanraken tijdens de match gemakkelijker scoren dan spelers die dat minder doen. Mensen die beter samenwerken hadden volgens Darwin een grotere kans om te overleven. Aanrakingen geven ons ook zelfvertrouwen. Een studie toont dat wanneer leerkrachten hun leerlingen op een vriendelijke manier aanraken, bv. door een kort klopje op hun schouders, die leerlingen 3x zo vaak voor hun mening durven uit te komen in de klas.”

Hond of kat?

Wat gebeurt er met een lichaam dat lange tijd niet aangeraakt wordt?

Elke: “Een gebrek aan warmte laat sporen na. Bij mensen die lange tijd niet aangeraakt worden, ontstaat er huidhonger en groeit het gevoel van eenzaamheid. Onderzoek wees uit dat mensen met Alzheimer erg veel baat hebben bij aanrakingen. Liefdevolle aanrakingen ontspannen hen, verlagen symptomen van depressie en zorgen voor een emotionele connectie voorbij de taal. Een belangrijke kanttekening is dat niet iedereen die weinig aangeraakt wordt of weinig aanraakt, het slecht stelt. Als iemand zich wel goed in zijn of haar vel voelt, zal het effect van een gebrek aan fysiek contact minder erg zijn dan in periodes van grote stress. Als je niet de handvaten hebt om jezelf tot rust te brengen, zal je op stressvolle momenten veel meer last hebben van een gebrek aan warmte.”

Hebben we altijd anderen nodig om ons gebrek aan fysiek contact te compenseren?

Elke: “Neen. Heel boeiend vind ik de recente studies naar zelfcompassie die aantonen dat onszelf omarmen een krachtige manier is om ons parasympatisch zenuwstelsel te activeren. We kunnen onszelf een knuffel geven door onze armen te kruisen rond ons lichaam of we kunnen onze handen op ons hart leggen. Ons lichaam interpreteert die signalen als een teken van veiligheid en produceert een verhoogde hoeveelheid oxytocine. Wie zichzelf met zachtmoedigheid aanraakt, geeft aan zijn of haar lichaam het vermogen om zichzelf te kalmeren. Ook het contact met huisdieren mogen we trouwens niet vergeten. Je hond of kat strelen kan veel stress wegnemen, net zoals een baby veel troost kan vinden in een knuffeldier.”

Spiegelneuronen

Niet iedereen vindt het fijn om aangeraakt te worden. Zijn er alternatieven?

Elke: “Ja. Sommige mensen vinden aanrakingen net een extra bron van stress; ze verstijven. Jezelf tot rust brengen kan echter op verschillende manieren, ook zonder aanrakingen. Sta even stil bij wat jij op dat moment nodig hebt om je weer goed te voelen. Als een knuffel niet werkt, kies dan iets anders. Je kan je bijvoorbeeld een veilige plek voorstellen en je in je hoofd verplaatsen naar die plaats. Iemand die op een zachte manier tegen je spreekt, kan je op zo een stressvol moment, eveneens tot rust brengen. Je kan zelfs zelf die persoon zijn.”

Kan je je verbonden voelen met een ander zonder elkaar aan te raken?

Elke: “Zeker, je kan een heel diepe connectie met iemand voelen zonder die persoon aan te raken. Door de werking van spiegelneuronen stemmen mensen die sympathie hebben voor elkaar automatisch gebaren en houdingen op elkaar af. Dat kan zelfs in die mate dat ook het hartritme op elkaar afgestemd wordt. Soms volstaan zelfs herinneringen aan knuffels om opnieuw die verbondenheid die je met een bepaalde persoon voelde, te herbeleven. Toch voel je je door de band genomen gelukkiger als er voldoende fysiek contact in je leven is. Aanrakingen kunnen ook de connectie die je al voelt met iemand nog versterken.”

Wie is Elke Smeets?
– Elke Smeets is doctor in de psychologie en docent positieve psychologie aan de Universiteit Maastricht.
– Elke is bij de eerste lichting gecertificeerde Mindful Self-Compassion trainers in de wereld en ze verzorgt trainingen en masterclasses in binnen- en buitenland. In samenwerking met Professor Kristin Neff deed ze wetenschappelijk onderzoek naar de voordelen van zelfcompassie.
– In 2017 publiceerde ze samen met Madelon Peters haar eerste boek ‘Geluk en Optimisme. Een bewezen werkzaam programma op basis van positieve psychologie’.
– Elke leidt therapeuten en andere professionals op in Acceptatie en Commitment Therapie, Positieve Psychologie en Mindful Self-Compassion. Daarnaast begeleidt ze cliënten in haar privépraktijk in Hasselt.

 

Wat zegt het hart?

Ruben over single-zijn, sociale media, kloosterlingen en kleine aanrakingen

Ruben (32) is single. Hoewel hij zijn uiterste best doet om sociale contacten te onthouden, voor zichzelf te zorgen en zichzelf wel eens knuffelt, ervaart hij elke dag hoe lastig een knuffelloos leven is. Wij vroegen wat single zijn met hem doet. Wat zou hij andere singles aanraden? En zijn de sociale media een redmiddel?

Hoe lastig is het om als single fysiek contact te missen?

Ruben: “Als single probeer ik iedere kleine aanraking te appreciëren, zelfs de aanrakingen waar ik anders niet over zou nadenken, zoals een toevallig lichaamscontact met een klant. Het zijn die kleine aanrakingen die me weer een beetje mens doen voelen. Als ik lang geen fysiek contact heb gehad, twijfel ik soms aan mijn bestaan. Dan lijkt het alsof ik een idee ben of een geest, maar niet langer iets tastbaar.”

Smartphone

Denk je dat het vandaag lastiger is om als single te leven of net makkelijker doordat er zoveel digitale mogelijkheden zijn. Denk maar aan Facebook, Whatsapp of de vele datingapps zoals Tinder.

Ruben: “Volgens mij is er in het digitale tijdperk nog minder ruimte voor echt contact. Mensen leven vaker in hun smartphone dan erbuiten. De oplossing is meer met elkaar bezig zijn en minder met je eigen kleine zelf. Eigenlijk best simpel, maar toch niet eenvoudig. Het zou een grote mentaliteitsverandering vragen. Ik betrap mezelf er vaak op hoe ik erin word meegezogen. Enerzijds wil ik graag veranderen, anderzijds wil ik niet uitgesloten worden omdat ik anders leef dan de rest. Ik geloof niet dat contact via sociale media echt contact kan vervangen. Je kan uren met iemand online praten, maar je voelt je pas echt emotioneel betrokken als die persoon fysiek aanwezig is. De aandacht op sociale media is wel een kortdurend middeltje tegen eenzaamheid.”

Hoe ga je om met het gebrek aan lichamelijk contact?

Ruben: “Ik ben een angstig persoon. Ik merk dat ik mezelf in tijden van angstige stress onbewust aanraak als een soort primaire reactie. Een aanraking zorgt namelijk voor rust en kalmte in mijn hoofd en als niemand die kan bieden, kan je beter zelf even die reflex hebben. Het werkt minder goed, maar het is beter dan niets. Ik begrijp dat er mensen zijn die minder nood hebben aan aanrakingen, zoals priesters of kloosterlingen. Gelovigen voelen echter de aanwezigheid van een God. Ik denk dat dat hen minder eenzaam maakt dan niet-gelovigen zoals ikzelf. Ik geloof in de kracht van het menselijke brein. Iemand met een grote overtuiging kan zichzelf alles ‘wijsmaken’ en het ook daadwerkelijk voelen.”

Huisdier

Huisdieren zouden ook helpen…

Ruben: “Voor een stukje. Ik heb een huisdier en alhoewel het rust geeft om een levend wezen aan te raken, is het voor mij zeker van een ander niveau dan bijvoorbeeld een knuffel. Een kat vult die leegte niet op. Net zoals korte aanrakingen tussen vrienden over het algemeen niet genoeg zijn om mijn huidhonger te stillen. De mensen die wel zo nu en dan eens een knuffel geven of me oprecht aanraken zijn ook automatisch mensen waar ik meer naartoe groei. Fysiek contact schept een band.”

‘Happy-single’, daar herken je je niet echt in?

Ruben: “Ik ben niet gemaakt om alleen te zijn, daarom vind ik het leven als single moeilijk. Ik ben vaak op zoek naar bevestiging en zekerheid, iets dat ik mezelf niet kan geven. Ik twijfel meer aan mezelf. Soms is het heel moeilijk om daar zonder hulp van een steun en toeverlaat uit te komen.”

Wat zou je andere aanraden?

Ruben: “Ik probeer sociale contacten zoveel mogelijk te onderhouden, ook al ben ik er allesbehalve goed in. Een deel van mezelf sluit zich liever op. Maar ik probeer het toch omdat ik zonder dat contact snel in een diep gat zou belanden. Dat zou ik ook meegeven aan andere langdurige singles. Blijf naar buiten gaan en investeer in vriendschappen.”

 

EXPERIMENT VAN DE AMERIKAANSE PSYCHOLOOG HARRY HARLOW UIT 1958

Harry Harlow haalde resusaapjes kort na de geboorte bij hun moeder weg en gaf ze de keuze tussen twee surrogaatmoeders. De ene was gemaakt van staaldraad, maar gaf melk uit een flesje, de andere moeder gaf geen melk, maar was gemaakt uit stof en dus knuffelbaar. De aapjes verkozen stuk voor stuk de zachte moeder. Liever honger lijden dan het te moeten stellen zonder intimiteit.

 

KNUFFELFEESTJE

1/3de van de Vlamingen is single. In grote steden zoals Brussel loopt dat aantal zelfs op tot 50%. Geen wonder dat knuffelfeestjes na New York en Amsterdam ook hun weg vinden naar ons land. Niet iedereen vindt immers zijn gading in losse contacten via Tinder of andere datingapps. En vaak hebben singles, meer dan seks, nood aan een stevige knuffel. Mannen hebben trouwens evenveel behoefte aan een goede knuffel van tijd tot tijd als vrouwen. Op een knuffelfeestje leer je eerst je grenzen uitspreken en wordt er vervolgens onder begeleiding en in een veilige omgeving geknuffeld. Klik hier door naar de Facebookpagina van Cuddle Party Belgium.

 

WAT IS HUIDHONGER?

Mensen hebben naast fysiologische basisbehoeften zoals eten, drinken, slapen en ademen ook behoefte aan sociaal contact in de vorm van vriendschap, liefde en allerhande vormen van sociale interacties. Daar hoort ook fysiek contact bij in de vorm van intimiteit en verbondenheid. Wie al een tijdje geen fysiek contact meer heeft gehad met een andere persoon, ervaart een hunkerend gevoel naar betekenisvolle aanrakingen, ook wel ‘huidhonger’ genoemd.
Het uitblijven van die aanrakingen kan op lange termijn zowel emotionele als fysieke gevolgen hebben. Het tast de hersenen aan, maakt ons depressief of agressief en veroorzaakt bij baby’s en kinderen een ontwikkelingsachterstand. Dat was duidelijk te zien bij kinderen die opgroeiden in weeshuizen onder het Ceausescu-regime in Roemenië. De verzorgers mochten enkel primaire zorgen toedienen. De kinderen werden nooit liefdevol aangeraakt en kwamen amper uit hun bed. De beelden die toen gemaakt werden, tonen passieve kinderen die met een holle blik voor zich uit staren en geen interactie aangaan. Een gebrek aan fysiek contact tast bovendien onze weerstand aan waardoor we sneller ziek worden. Bij kwetsbare mensen en baby’s kan een totaal gebrek aan affectieve aanrakingen na verloop van tijd leiden tot de dood.
Niet meteen iemand bij de hand om stevig te knuffelen? Huidhonger kan ook gestild worden door een schouderklopje of een korte al dan niet toevallige aanraking. Denk maar aan het uitwisselen van het wisselgeld in een winkel.

 

FREE HUGS

Mensen met een bordje ‘free hugs’, misschien zag je ze al eerder. Toegegeven, het lijkt op het eerste gezicht een beetje gek om totaal onbekende mensen te knuffelen op straat, maar eigenlijk is er helemaal niets vreemds aan. Het maakt zowel de gever als de ontvanger gelukkig en het kost je absoluut niets. Maar waar is het idee ontstaan? Het concept komt van Juan Mann (pseudoniem), een man uit Londen. In 2004 verhuisde hij naar Sydney in Australië en omwille van verschillende persoonlijke problemen, kampte hij met depressieve gevoelens. Hij zonderde zich steeds meer af en vermeed fysiek contact. Op een avond overtuigde een vriend hem toch om mee te gaan naar een feestje. Daar kreeg hij een toevallige knuffel van een onbekende vrouw, wat hem meteen een goed gevoel gaf. Juan besloot hetzelfde te doen voor anderen en trok naar het centrum van Sydney met een bordje ‘free hugs’. Shimon Moore, een muzikant en vriend van Juan, filmde de vele knuffels en monteerde alles tot een videoclip, voor een nummer van zijn band Sick Puppies. In 2006 ging die videoclip viraal. Hij werd op Youtube tot op vandaag al meer dan 78 miljoen keer bekeken en is hartverwarmend. Het concept van gratis knuffels sloeg in als een bom en werd opgepikt door verschillende mensen en organisaties, in verschillende landen.

 

Reisadvies

NIET AANRAKEN

JAPAN | Maak een buiging of ‘ojigi’; de laagste in rang of de jongste wordt geacht de diepste buiging te maken. Aanraken is uit den boze.

THAILAND | Maak een lichte buiging en vouw de handen tegen elkaar voor de borst. Die begroeting heet de ‘wai’. Als je veel respect voor iemand hebt, buig je je hoofd zo ver naar beneden dat je met je vingertoppen je voorhoofd raakt.

TIBET | Steek je tong uit als een teken van goede wil. De traditie komt voort uit de vrees dat Lang Darma, een beruchte Tibetaanse koning met een zwarte tong zou reïncarneren om de boeddhisten te vervolgen.

MONGOLIË | Roep ‘Nokhoi hur’ of ‘houd de hond vast’. Iemand uit de familie komt vervolgens uit 1 van de tenten en houdt de waakhond(en) vast. Hierna word je uitgenodigd om binnen te komen.

NIET AANRAKEN

FRANKRIJK | Geef 1 tot 4 kussen, afhankelijk van de regio en de gelegenheid. Start altijd met het aanbieden van de
rechterwang.

GROOT-BRITTANNIË | Geef elkaar een korte handdruk, maar kom zeker niet te dicht. Kussen is weggelegd voor familie of goede
vrienden.

VERENIGDE STATEN | De ‘fist bump’ of de ‘high five’ komt meer en meer in zwang, naast de knuffel voor vrienden en familie. Vreemden geven elkaar een hand of begroeten elkaar met ‘Hi, how are you?’.

NIEUW-ZEELAND | De Maori kennen de Hongi-groet. Neuzen en voorhoofden worden tegen elkaar aan geduwd. Op die manier wissel je de ‘ha’ of levensadem met elkaar uit en deel je je ziel.

ARGENTINIË | Verwacht een knuffel en een kus, zelfs als je elkaar nog niet lang kent.