“Het is niet omdat er geen broeders meer zijn, dat ons gedachtegoed verdwijnt”

 Broeder Jean Mbeshi

 

Redactie: Mattias Devriendt, fotografie: Károly Effenberger

 

KEN JE VAN OP het vliegtuig misschien. “De laatste 13 jaar reisde ik de wereld rond om er als generaal assistent de verschillende regio’s te ondersteunen waar mijn congregatie Broeders van Liefde actief is. Broeders zijn allemaal ‘slashers’. Broeder/onderwijzer, broeder/directeur, broeder/verpleger, broeder/kok, broeder/opvoeder. Mijn vader werkte als verpleger en door zelf ook die studie aan te vatten, maakte ik 1 van zijn dromen waar. Als verpleger kwam ik zo in direct contact met zij die lijden, wat me inspireerde om Broeder van Liefde te worden.”

VERGELIJKT ZICHZELF MET een orthese. “Dat is een hulpmiddel voor mensen met een beperking. Dat kan een beugel of een brace zijn, maar evengoed een prothese. Zo zie ik mezelf ook: een ondersteunend middel voor mensen die het moeilijk hebben. Soms tijdelijk, soms permanent.”

BEWEERT DAT het taboe rond psychisch lijden in Afrika afneemt. “Mensen met een psychiatrische kwetsbaarheid worden in veel Afrikaanse landen verdreven uit de gemeenschap, bestempeld als heksen of magiërs en beschuldigd van negatieve krachten of oorzaak van sterfgevallen. Het stigma is enorm of beter gezegd ‘was’, want ik zie een enorme evolutie in verschillende Afrikaanse landen. Vaak organiseert Broeders van Liefde er de enige vorm van geestelijke gezondheidszorg. In de Centraal-Afrikaanse republiek startten we bijvoorbeeld vorig jaar het eerste psychiatrische centrum op. De onwetendheid was er enorm. Maar door de familie en vrienden van de patiënt mee te nemen in het behandelproces, krijgt men er inzicht in psychisch lijden. Ja, je broer of zus is ziek en niet gek. Ja, er zijn duidelijke oorzaken van zijn of haar psychische aandoeningen. En ja, die ziekte kan behandeld en gestabiliseerd worden.”

TREURT OM het feit dat Congo blijft treuzelen om zich te ontwikkelen tot een stevig land. “De situatie is echt dramatisch. De Congolese economie zit in het slop. Werkloosheid, sluitingen, armoede, povere basisinfrastructuur: het zal niet meteen veranderen. Precies daar zit onze roeping als broeders. Wij kunnen de bevolking sensibiliseren om zaken zelf in de hand te nemen, want van de politiek zal het de komende 10 à15 jaar niet komen. Afgelopen jaar hebben de bisschoppen zich nadrukkelijk gemoeid om een eind te maken aan de heersende politieke crisis. Zonder resultaat echter. Wij als broeders kennen onze limieten, maar dat betekent niet dat we zwijgen. Aangezien we als enige de geestelijke gezondheidszorg in Congo uitbouwen, werken we bijvoorbeeld nauw samen met de minister van Volksgezondheid en hebben we een grote impact op het kader dat men er voor de sector schept. Maar de uiteindelijke beslissingen worden jammer genoeg niet door ons genomen en dat moeten we respecteren. De maatschappij is één grote vorm van interactie. Ik kan alleen maar dromen van een duurzame vrede in mijn geboorteland Congo, want dat is de enige motor om iets constructief in gang te zetten. Eerlijk waar. Een grotere droom kan ik niet verzinnen.”

ZEGT NIET DAT er in de Europese gezondheidszorg geen aandacht is voor de familie van een patiënt. “Wat ik zeg, is dat wíj dat in Afrika altijd doen. Psychisch lijden houdt vaak verband met de sociale context waarin iemand opgroeit of leeft. Europeanen staan veel meer op zichzelf en bewaken hun privacy terwijl er in Congo een veel nauwere verwevenheid tussen de patiënt en zijn wijk of dorp, familie en professionele kring is. De patiënt en zijn context zien we daarom in Congo als 1 geheel, terwijl men zich in Europa veel meer op het individu richt. Wij betrekken de familieleden altijd heel nauw bij het hele ziekteproces. Als de behandeling ten einde loopt, bekijken we ook altijd samen met de patiënt en de familie hoe het nu verder moet. Voor ons is het evident en verloopt het heel natuurlijk.”

OVERTUIGT JOU VAN het nut van broeders en religieuzen in onze samenleving. “Het is niet omdat er geen broeders meer zijn, dat ons spiritueel erfgoed verdwijnt. Ik zie medewerkers die onze manier van werken en onze drive hebben overgenomen en op precies dezelfde manier en vanuit dezelfde bewogenheid aan de slag zijn als wij. In Europa is de zorg beter georganiseerd en heeft de staat ook veel meer verantwoordelijkheid genomen dan 50, 100 of 200 jaar geleden. Onze aanwezigheid vandaag is er op dat vlak dus minder urgent dan op veel andere plaatsen ter wereld. Anderzijds is er in Europa nood aan spirituele ontwikkeling. Mensen vereenzamen en verliezen de zin in het leven. Daar ligt weer een nieuwe uitdaging voor ons: handvatten aanbieden om mensen te doen nadenken, te inspireren en te gidsen in de soms moeilijke zoektocht van het leven.”

 

Wie is Broeder Jean Mbeshi?

• Hij is Congolees, geboren in 1959 in de centraal-Congolese stad Lusanga en sinds 30 jaar actief als Broeder van Liefde. Tussen 1992 en 2000 werkte hij als directeur van verschillende psychiatrisch ziekenhuizen en een welzijnsvoorziening in Katuambi, Goma, Kisangani en Kinshasa. In 2004 verhuisde hij naar Rome om er in het bestuur van de congregatie aan de slag te gaan.
• Momenteel heeft hij wel een beetje heimwee en zou graag opnieuw landen in zijn geboorteland om er te blijven.