Brief

Door Bart Koubaa

Beste Lam Gods,

Vorige lente werd ik diep ontroerd door een lammetje in een wei in de buurt van mijn schoonouders. Het was de onschuld zelf die ik zag rondhuppelen in het lauwwarme zonnetje. Ik probeerde tevergeefs de aandacht van het lam te krijgen, maar plots stond het tegen de draad die het stukje grond omheinde en keek het me een paar tellen recht in de ogen. Daarna sloeg het zijn blik naar beneden en liep het snel weg.

Eenzelfde gevoel overviel me, beste Lam Gods, toen ik je op een regenachtige dag in 1988 voor het eerst in Gent in de ogen keek. Ik had er moeite mee je ziel te ontcijferen. Je ogen waren wazig en je blik op oneindig gericht, alsof je je van de wereld had afgesloten. Je zag me alleszins niet staan, keek over me heen, niet uit hoogmoed maar alsof je bang was.

Twintig jaar later echter, sinds de oude verflagen door excellente restaurateurs van je ogen zijn weggekrast, kijk je me uiterst zelfverzekerd en indringend aan alsof je me iets wil zeggen. Maar wat wil je me zeggen? Wat wil je ons zeggen?

Je onschuldige blik, zuiver en argeloos tegelijkertijd, spreekt verschillende talen. Enerzijds verwoordt hij de kwetsbaarheid, anderzijds de zelfzekere kracht.

Wat als jij de drie-eenheid van onschuld, schrik en zelfverzekerdheid zou voorstellen, beste Lam Gods? Een drie-eenheid die me doet denken aan de jongeren die op straat komen voor een betere wereld. Maar ook aan de natuur die van zich laat horen.

In de Openbaring van Johannes kunnen we lezen dat jij, het Lam Gods, alle zonden van de wereld wegneemt, alle kwaad en ellende overwint. Is dat niet waar moraal en de betere wereld over gaat: het beperken van leed voor zoveel mogelijk mensen… en dieren en bossen en bergen, rivieren, oceanen en al wat leeft?

Misschien wilde Van Eyck die boodschap haarfijn weergeven, maar drapeerde de tijd er met de jaren een laag stof en verf over die meer symbolisch werd gelezen, zoals Van Eycks voorgangers. Nu je bent gerestaureerd, staan we oog in oog met wat Van Eyck ons wilde zeggen. ‘De dingen spreken,’ zoals Goethe het verwoordde, ‘niet de betekenis erachter.’ Waarom bloedvergieten om je punt te maken, beste Lam? Wij moeten je niet offeren maar omzwachtelen tot je weer de oude bent en weer kunt huppelen en meelopen met de rest van de kudde, de zege over de dood hoog in het vaandel. Want jij bent opgestaan, herrezen in de stegen, op de pleinen en in de straten, in bossen, weiden en velden en op dat wonderbaarlijke veelluik om ons te zeggen telkens we je in de ogen kijken: ‘Respect voor alle leven.’

Wie is Bart Koubaa

Bart Koubaa (°1968) is schrijver en fotograaf. Zijn werk verschijnt bij uitgeverij Querido. In 2019 verscheen zijn laatste roman ‘Het leven en de dood van Jacob Querido’.

Wat zouden mensen volgens Bart moeten onthouden uit de coronacrisis?

Ik hoop dat de mens zal begrijpen dat de natuur het voor het zeggen heeft en ons duidelijk een halt heeft toegeroepen. ‘Zo kan het niet verder,’ lijkt ze te zeggen, ‘respecteer jezelf en je omgeving.’ Ik vrees echter dat het na de crisis business as usual zal worden en we onszelf weer voorbij zullen hollen tot de natuur opnieuw van zich zal laten horen.