Beste Goede Herder,

Wie 10 x 10 schapen door de velden leidt, en eentje loopt weg omdat het nieuwsgierig is of zich niet meer thuis voelt in de kudde, zal het verloren schaap zoeken en terugbrengen. De herder vertrouwt erop dat zijn 99 andere schapen samen zullen blijven tot hij met het verloren schaap op zijn schouders terugkomt. Dat klinkt jou niet vreemd in de oren allicht, beste Goede Herder. Maar wat als je kudde uit duizend schapen zou bestaan, of uit tien miljoen schapen? Zou je het dan nog merken als er een schaap vermist was? Ik vraag het je omdat ik zelf door grote getallen mijn moreel kompas alle kanten zie uitslaan. Ik verklaar me nader. Op Pasen werd een lamskroontje op de barbecue gelegd en ik had geen idee uit welke kudde het vlees kwam, laat staan dat ik het lammetje had gezien, of haar moeder. Ik bedoel maar: ik heb geen voeling met de kudde zoals jij dat wel hebt als je ermee door de velden trekt, of als je ze in de lente scheert, of als je een lammetje moet verkopen.

Ach, beste Goede Herder! Toen ik een tijdje geleden in een reportage over Afghanistan zag hoe de kleine Safia door haar vader, die bankroet raakte, aan een oom werd verkocht voor nog geen driehonderd euro, terwijl het meisje mij – de hele wereld – angstig in de ogen keek, wilde ik haar zoeken en terugbrengen naar haar gezin. Maar hoe? Ik kon het beeld van het weerloze meisje – het arme schaap – niet uit mijn gedachten bannen en voelde me machteloos. Ze maakt deel uit van een andere kudde, probeerde ik mezelf wijs te maken.

Nog geen 300 euro, beste Goede Herder! De vraag is of wij – of ik – het leven van de kleine Safia echt naar waarde kunnen schatten, zoals jij dat van het verloren schaap naar waarde kunt schatten. Het belangrijkste vraagstuk van de filosofie is niet zelfmoord zoals Camus beweert, of moord (hoewel György Konrád overtuigend beargumenteert dat er geen coherente ethiek bestaat zonder het axioma van het verbod op het doden van mensen) maar verkoop van mensen. Laten we een schaap een schaap noemen, beste Goede Herder: de verkoop van een klein meisje is een bomgordel rond elke moraal, en toch gebeurt het en zijn we er getuige van. Zolang we dat toelaten en daarna bij de slager een lamskroon bestellen, zijn we als mens niet volledig, als kudde niet volledig. Misschien moeten we hier en nu de moraal uitbreiden en de verkoop van alle levende wezens als onethisch beschouwen. Het goede, dat weet jij, is niet iets wat je in stenen tafelen kunt beitelen, maar wat de kudde generatie na generatie collectief als het goede beschouwt en die kudde heeft als opdracht het leed van mens en dier te verlichten, is het niet, beste Goede Herder?

WIE IS BART KOUBAA?

Bart Koubaa (°1968) is schrijver en fotograaf. Zijn werk verschijnt bij uitgeverij Querido. In oktober 2021 verscheen zijn laatste roman ‘Dansen in tijden van droogte’.